باب فقدان علما

نمونه اى ديگر از بهره گيرى از آيات و تأويل بردن آيات، موضوع كاهش اطراف زمين به فقدان علما است.
خداوند ـ جلّ ثنائه ـ مى فرمايد:
«أَوَ لَمْ يَرَوْاْ أَنَّا نَأْتِى الْأَرْضَ نَنقُصُهَا مِنْ أَطْرَافِهَا» ؛ مگر نمى بينيد كه ما بر زمين، درآييم و از اطرافش كاهش دهيم.
كاهش اطراف زمين، همان از دست رفتن علماست.
همچنين در تطبيق موقعيت عالم و حساسيت جايگاهش، به آيات ديگر استشهاد مى شود، چنان كه امام صادق عليه السلام در مورد ثبوت حجّت بر عالِم و سختى امرش، فرمود:
چون جان به اين جا رسيد، با دست به گلويش اشاره كرد: براى عالِم، توبه اى نيست. سپس اين آيه را قرائت فرمود:
«إِنَّمَا التَّوْبَةُ عَلَى اللَّهِ لِلَّذِينَ يَعْمَلُونَ السُّوءَ بِجَهَالَةٍ» ؛ همانا، قبول توبه بر خدا، فقط نسبت به كسانى است كه از روى نادانى بدى مى كنند.
امام باقر عليه السلام ، درباره آيه: « «فَكُبْكِبُواْ فِيهَا هُمْ وَ الْغَاوُونَ» ؛ و گمراه كنندگان و گمراه شدگان، به دوزخ، سرنگون مى گردند»، مى فرمايد:
ايشان، گروهى اند كه عدالت را به زبان مى ستايند؛ (ولى در عمل) مخالفت مى كنند و به ستم مى گرايند.
از آن جا كه كلينى، اين روايت را در كتاب فضل علم مى آورد، روشن است كه مى خواهد نسبت به عالمانى كه در برابر ظلم، سكوت مى كنند، يا بر خلاف علم خود عمل مى كنند، استشهاد كند.