شرح از «الكافى»
در اين حديث شريف، امام هادى عليه السلام سؤال محمّد بن عيسى را از ظاهر فاسدش برگردانده و با متانت كاملى، به طرز صحيح و معقول، جواب او را داده است؛ چرا كه سؤال كننده، پايين آمدن و به اندازه معيّنى در مجاورت هوا قرار گرفتن را مربوط به ذات خداوند متعال دانسته و او را جسم و صاحب مكان فرض كرده است؛ ولى حضرت، در مقام جواب، آن را به نزول رحمت و اندازه گيرىِ خلقت برگردانيده و پاسخ داده است. يعنى سؤال، درباره اندازه گيرى شدن خداست؛ ولى جواب امام، درباره اندازه گرفتن خدا. سپس حضرت، توضيح بيشترى داده كه: مقصود از بودن خدا در عرش يا آسمان پايين، بودن علم، قدرت و تدبير اوست. گويا با رمزى دقيق و كنايه اى لطيف مى خواهد بفرمايد: براى شيعه ما سزاوار نيست كه فكر جسميت خدا در مغز آيد و يا توهّم كند كه خدا پايين مى آيد و در مجاورت هوا قرار مى گيرد.
شرح از «مرآة العقول»
قول امام عليه السلام : «علم ذلك عنده»، به اين معناست كه علم كيفيت و نزولش، نزد خداى سبحان است و شما شناختى از آن نداريد. سپس اشاره مخفى اى كرده است به اين كه منظور از نزول آن، مقدّر كردن او و نزول رحمت اوست. جمله «وهو المقدّر له بما هو أحسن تقديرا»، نزول، به معناى تقدير كردن اوست. پس مى رساند كه آنچه علمش بر شما لازم است، اين است كه بر خداوند، احكام اجسام و چيزهاى محدود و [اوصافى مانند] مجاور بودن و قرب مكانى، جارى نمى شود؛ بلكه حضور خداى سبحان، حضور و شهود علمى است و احاطه او، به وسيله علم و قدرت و ملك است. در كتاب الوافى، شرح اين حديث نيامده است .
