حديث نهم

۰.وعَنْهُ، عن محمّد بن يحيى، عَنْ أحمد بن محمّد بنِ عيسى، عن الحسين بن سعيد، عَنِ النّصْرِ بن سُوَيّدٍ، عَنْ عاصِمِ بْنِ حُمَيْدٍ، عَنْ أبى بصيرٍ عَنْ أبى عبداللّه عليه السلام قالَ:«مَنْ زَعَمَ أنَّ اللّه َ مِنْ شَىْ ءٍأوْ فى شَىْ ءٍ أوْ على شَىْ ءٍ فَقَدْ كَفَرَ».
قُلْتُ: فَسِّرْلى. قال: «أَعْنى بِالْحَوايَةِ مِنَ الشَّىْ ءِ لَهُ أوْ بِاِمْساكٍ لَهُ أوْ مِنْ شَىْ ءٍ سَبَقَهُ». وَفى روايةٍ اُخْرى: «مَنْ زَعَمَ أنَّ اللّه َ مِنْ شَىْ ءٍ فَقَدْ جعله مُحْدَثا، وَمَنْ زَعَمَ أنَّهُ فى شَىْ ءٍ فَقَدْ جَعَلَهُ مَحْصُورا، وَمَنْ زَعَمَ أنَّهُ عَلى شَىْ ءٍ فَقَدْ جَعَلَهُ مَحْمُولاً»؛

۰.ابوبصير مى گويد: امام صادق عليه السلام فرمود:«هر كس معتقد شود كه خدا از چيزى است يا در چيزى است، كافر است».
عرض كردم: برايم توضيح دهيد. فرمود: «مقصودم اين است كه چيزى او را فرا گيرد يا او را نگه دارد، يا چيزى بر او پيشى گيرد».
و در روايت ديگرى آمده است: «هر كس گمان كند كه خدا از چيزى است، او را پديده قرار داده و هر كه گمان كند كه او در چيزى است، او را در حصار قرار داده و هر كه گمان كند كه او بر چيزى است، او را قابل حمل قرار داده است».

شرح از «الكافى»

كلمه «استوى»، مشتق از مادّه «سوى» به معناى برابرى و اعتدال و يك نسبت داشتن است. مساوات و تساوى و تسويه هم از همين مادّه مشتق شده اند؛ ولى چون به حرف «على» متعدّى شود، مانند اين آيه شريف، متضمّن معناى غلبه و استيلا و تسلّط مى گردد. از اين جهت، بيشتر مفسّران، آيه را به معناى غلبه و استيلا گرفته اند و گفته اند: چون كلمه «عرش» به معناى احاطه علمى و ايجادىِ خدا بر تمام جهان آفرينش است، پس استيلاى خدا بر عرش نيز به معناى تسلّط او بر تمام جهان آفرينش است. با اين حال، امام صادق عليه السلام در اين سه حديث، استوى را به معناى اصلىِ آن ـ كه برابرى و اعتدال است ـ تفسير فرموده است؛ يعنى: علم و قدرت خدا نسبت به همه چيزِ جهان ، برابر است، يا مهر و لطف او نسبت به همه، يك سان است و اين معنا با كلمه «رحمان»، مناسب تر است.
البته اين دو تفسير، با يكديگر منافات ندارند؛ زيرا آيات قرآن، به قالبى ريخته شده اند كه گاهى، متحمّل هشتاد معنا هم مى شوند و اين از معجزات قرآن كريم است.
كلمه «استوى»، گاهى نيز با حرف «اِلى» متعدّى مى شود كه در آن جا به معناى قصد و توجّه است، چنان كه در قرآن كريم، «ثُمَّ اسْتَوَى إِلَى السَّمَآءِ» به اين معنا آمده است.