مقدمه

خوف و رجا ، دو صفت از صفات محموده اى هستند كه فضيلت آنها ، بسته به آن است كه انسان را به طاعت و عبادت خداوند وادارند و از گناهان و قصوراتْ باز دارند و اين دو صفت ، در اشخاص متفاوت است ؛ يعنى گاه براى فردى ، خوف و تقويت آن ، كارسازتر است و براى فردى ديگر ، رجا و اميدوارى و براى فرد سومى ، توازن بين اين دو لازم است . پس اجمالاً اين دو صفت براى حركت تكاملى و سعادت انسان ، بسيار ضرورى است . خوف ، مانع غرور است و رجا ، درمان كننده يأس . اگر اين دو صفت ، به صورت صحيح در وجود انسان ها نهادينه شوند ، ديگر در جامعه ، خبرى از ظلم ، ستم ، فساد ، جنايت ، آدم كشى ، تجاوز به حقوق ديگران و... نيست و به همين خاطر است كه در متون دينى ما مسلمانان ، بر اين دو مسئله و توازن ميان آنها تأكيد فراوان شده است .
آنچه در ادامه مى آيد ، گزارش و تحليلى است كه عنوان پايان نامه اى گرفته كه براى رسيدن به همين هدف ، نگارش يافته و توانسته است تا ابعاد و زواياى اين مسئله را روشن كند و از آن جا كه اين رساله ، مشتمل بر بررسى موضوع در قرآن ، نهج البلاغة و الكافى است ، و در پى برجسته كردن موضوع بر محوريت الكافى كلينى است ، سعى شده است كه اين برجستگى ، به خوبى نشان داده شود .
لازم به يادآورى است كه اين رساله ، از پنج فصل تشكيل يافته است . در فصل اوّل ، پس از چكيده و مقدمه ، به كلّيات موضوع ، در تبيين و توضيح عنوان رساله ، هدف ، روش تحقيق ، پيشينه و ضرورت تحقيق و منابع آن پرداخته است . در فصل دوم ، به تبيين معناى خوف ، انواع و عناصر خوف و تماس ميان خوف و مشيت و درجات و مراتب آن بحث كرده است و نكاتى را در ثمرات و اوصاف خائفان ، آورده است .
در فصل سوم ، موضوع رجا را به لحاظ مفهوم و مصداق بررسى كرده و به نمونه اى از آيات و روايات در تبيين و توصيف آن اشاره كرده است . فصل چهارم ، درباره جمع خوف و رجا و دلالت و ضرورت جمع ميان آن دو است . در فصل پنجم ، به نتيجه گيرى از مجموع آيات و روايات پرداخته است .
اهميت برجسته كردن روايات الكافى ، به اين دليل است كه الكافى ، يكى از كتاب هاى چهارگانه حديثى شيعه است كه در بيان نكات اخلاقى ، مادر و محور مسائل اخلاقى است و مى توان چنين گفت كه روايات ديگرى كه در بيان خوف و رجا در كتاب هاى ديگر حديثى آمده اند ، همگى در تفسير و توضيح بيشتر اين موضوع اند .