1. حكّام

شهر رى، در زمان خليفه دوم، توسّط عمّار بن ياسر، به دست مسلمانان فتح شد. در دوره اسلامى، دنياپرستان براى دستيابى به حكومت اين شهر، چه جنايت ها كه مرتكب نشدند كه مى توان به جنايات عمر بن سعد و شمر در حادثه كربلا اشاره كرد. در اين شهر، حوادثى بسيار تلخْ اتفاق افتاده و فراز و نشيب هاى فراوانى پيدا كرده و همواره در ميان حكومتگران، دست به دست مى گشته است. به عنوان نمونه، در سال 256 ق، «اساتكين» بر رى غلبه كرد و در سال 275 ق، احمد بن حسن مادرانى و در سال 289 ق، به دست خاندان «مهران» افتاد و در سال 295 ق، احمد بن اسماعيل، بر آن شهر حاكم شد. در سال 304 ق، يوسف بن أبى الساج، بر رى حاكم شد و در سال 307 ق، مونس خادم، آن را فتح كرد و در سال 323 ق، وشمگير، بر آن دست يافت. از آن زمان، اين روال ادامه يافت تا جايى كه به دولت هاى مركزى انجاميد، مانند دولت صفويه و سپس دولت هاى بعد.

2. فرهنگ و مذهب

رى، قبل از اسلام، شهر مقدّس زرتشتيان بوده است و در دوره اسلامى، به خاطر اين كه بر سر راه عبور كاروان ها بوده است، پيشرفت هاى علمى زيادى كرد. در كتب تاريخى، از كتاب خانه هاى بزرگى در اين شهر ياد مى شود. مثلاً در قرن چهارم، دانشمندان آن، علوم مختلفى همچون: طب، نجوم، حكمت، كلام و فقه مى آموختند و مورد تجليل قرار گرفتند. در قرن دهم هجرى، از كتاب خانه اى در اين شهر ياد مى شود كه معادل همه كتاب خانه هاى اروپا بوده است. از نظر مذهبى، تا قبل از آشنايى مردم اين سامان با مذهب شيعه، اهالى اين ديار، اكثرا اهل سنّت بودند و پس از اختلاف در مذهب حنفى و شافعى و ورود مذهب تشيّع به اين شهر، شيعه هم براى خود، طرفدارانى پيدا كرد . رى، در قرن سوم و چهارم، از شهرهاى مهم شيعه نشين ايران بوده است. ابودلف در الرسالة الثانية، ظهور تشيّع را پيش از سال 125 ق، مى داند و از زمان امام محمّد باقر عليه السلام جمعيت شيعيان رى، رو به فزونى يافت. به هر حال، مى توان گفت كه رى، موطن مذاهب اسلامى اى چون: حنفى، شافعى و شيعه بوده است.