عقل عملى و عقل نظرى

در بحث هاى گذشته، اشاره كرديم كه اين دو قسم عقل، دو قوّه از قواى نفس ناطقه هستند و در مقوله معرفت نفس، مورد بررسى قرار مى گيرند و اين كه هر يك از اين دو، داراى مراتب و درجاتى هستند. توضيحات بيشتر، در بخش معناى اصطلاحاتى عقل در فلسفه، ذكر شده است. امّا تقسيم بندى عقل به اعتبار درجات تكاملى، عبارت اند از :

عقل كامل

عقلى است كه از كمال لازم خويش برخوردار شده باشد و آن عقلِ قدسى پيامبرِ هر قوم و هر امّتى است كه به تنهايى، بيشتر از عقل همه افراد امّتشان است. از ميان پيامبران، عقل قدسى پيامبر صلى الله عليه و آله كامل تر از عقل همه پيامبران است و در عالم خلقت، عقل كسى بالاتر و كامل تر از ايشان نيست؛ چون بر اساس برخى روايات، وجود عقلىِ نورانى آن حضرت، اوّل مرتبه خلقت را داراست.