2 . شناخت حجّت و خليفه الهى

شناخت پيامبر و امام و به طور كلّى ، خليفه الهى ، از جمله كاركردهاى مهمّ عقل از منظر روايات است . در روايت بيستم از روايات كتاب العقل و الجهل ، امام كاظم عليه السلام علّت اختلاف معجزات پيامبران را اختلاف زمان آنها و اختلاف علوم و توانايى مردم آن روزگار دانسته و بروز هر يك از اين معجزات را براى اثبات حجّت الهى و شناساندن پيامبران به مردم ، بر شمرده است . امام عليه السلام در پايان ، حجّت الهى بر مردم زمان خود را چنين مى داند :
العقل يعرف به الصّادق على اللّه فيصدّقه ، والكاذب فيكذّبه . كه بنا بر تفسيرى از عقل ، وسيله اى براى كشف حجّت بر مردم هر زمان است . در روايت بيست و سوم از كتاب العقل و الجهل اصول الكافى نيز اين كاركرد از عقل ، مورد تأكيد قرار گرفته ، آن جا كه امام صادق عليه السلام مى فرمايد :
فإذا كان تأييد عقلهُ من النُّور كان عالما ، حافظا ذاكرا ، فطِنا ، فهما ، لعلم بذلك كيف و لِمَ و حيث و عرف من نصحه و من غشَّه ؛ اگر عقل [انسان] به نور [الهى] تأييد شد ، انسان به علم ، حفظ و تذكّر متّصف مى شود و زيرك و فهيم خواهد شد . در اين صورت ، چگونگى و علّت مسائل را خواهد دانست و نصيحت كننده را از فريبكار ، باز خواهد شناخت .