جمع بندى نظرِ ملّا صدرا

از نظر ملّا صدرا ، عقل مورد نظر روايات ، يك حقيقت واحد است كه داراى مراتب و مراحل گوناگون است و هر مرتبه اى ، اوصاف ويژه خود را داراست و در روايات ، به اين مراحل ، اشاره شده و احكام و محمولاتى خاص براى هر مرحله ، ذكر شده است . برخى روايات ، به مرتبه اعلا و نهايىِ عقل ، اشاره دارند و برخى ديگر ، به مراحل نازل تر و ضعيف تر آن و در چند روايت نيز منظور از عقل ، نفس انسانى و مراحل رشد عقل نظرى است .
از نظر ملّا صدرا ، مرحله نهايى حقيقت عقل ، در وجود پيامبر خاتم صلى الله عليه و آله متجلّى گرديده است كه اهل عرفان ، آن را «حقيقت محمّديه» مى گويند و جهات و حيثيّات گوناگونى را داراست و بر اين اساس ، نام هاى مختلفى ، همچون : قلم ، روح و نور ، بر آن نهاده شده است .
ملّا صدرا همچنين معتقد است همه رواياتى كه در آنها به اوّلين مخلوق خداوند ، اشاره شده است ، به يك حقيقت اشاره دارند ، با اين تفاوت كه هر يك به صفتى از اوصاف آن حقيقت پرداخته اند .