1.محسن فيض در توضيح خود بر حديث طولانى تر ، تعبير «اصحاب» به كار رفته در حديث را با مردم عراقْ يكى مى داند (الوافى ، ج ۱ ، ص ۵۴۳ ، س ۸) .

2.همان گونه كه شهيد اوّل ، خاطر نشان ساخته است ، مفضّل ، اهل كوفه بوده و بيشتر ناقلان حديث امامان ، عراقى بوده اند (ذكرى ، ج ۳ ، ص ۱۸۵ ، س ۱۱) .

3.در اين جا به زبان احتمال سخن گفتم ؛ لكن تا جايى كه مى دانم ، نخستين كسى كه صريحا اين مسئله را بيان كرد ، كاشف الغطا بود : فالميل إلى اليسار أبعد عن احتمال الخروج عن الحدود (كشف ، ج ۳ ، ص ۱۰۴ ، س ۸) .

4.به نظر مى رسد هنگامى كه عالمان در عبارات خود از «توسط» نام مى برند ، مقصودشان همين مطلب است (مهذّب ، ابن فهد ، ج ۱ ، ص ۳۱۷ ، س ۱۲ ؛ الوافى ، ج ۱ ، ص ۵۴۱ ، س ۱۰ ؛ جواهر الكلام ، ج ۷ ، ص ۳۷۷ ، س ۵ ؛ و مقايسه كنيد با : مسالك ، ج ۱ ، ص ۱۵۵ ، س ۱۶ : ليتوسطوا الحرم) . در رساله محقّق ، در باره تياسر كه ابن فهد آن را در مهذب (ص ۳۱۵ ، س ۱۹) ، شرح كرده است ، اين عبارت را مى يابيم : «إن اريد بالتياسر ، وسط الحرم» . در رساله هاى محقّق چاپ شده به وسيله استادى ، در اين جا تعبير توسط به كار رفته است (رسائل ، محقق ، ص ۳۳۰ ، س ۱۷) .

5.تهذيب الأحكام ، ج ۲ ، ص ۴۰ ، ش ۱۳۹ ؛ كتاب من لا يحضره الفقيه ، ج ۱ ، ص ۱۷۷ ، ش ۸۴۱ . براى ديدن احاديث مشابهى از [امام] جعفر صادق[ عليه السلام ] ، ر . ك : تهذيب الأحكام ، ج ۲ ، ص ۴۴ ، ش ۱۴۰ ؛ علل الشرائع ، ص ۳۱۸ ، باب ۳ ، ش ۲ . حديث آخرى چنين است : «خانه (يعنى كعبه) ، قبله مسجد است ، مسجد ، قبله مكّه است ، مكّه ، قبله حرم است ، و حرم ، قبله عالم است» .