نسخه اى از مصادر كهن بهره جست . ما در اين مقدّمه ، بيشتر به تبيين اين كاركرد مصادر متأخّر مى پردازيم .
نقش جوامع متأخّر به عنوان نسخه اى از مصادر متقدّم
اين كاركرد مصادر متأخّر ، مورد توجّه پژوهشگران بوده است . به عنوان نمونه ، محمّد عبد السلام هارون با عنايت به شرح ابن ابى الحديد بر نهج البلاغة ، نسخه اى از وقعه صفّين نصر بن مزاحم فراهم آورده و در تصحيح اين كتاب ، از اين نسخه بهره جسته است .
تلاش هايى كه در سال هاى اخير در بازسازىِ آثار مفقود صورت گرفته ، در اين راستاست ؛ ۱ ولى نگارنده ، بحث هاى عام و روش شناسانه در باره اين موضوع را در جايى نديده است . بحث هاى مربوط به منبع يابى ، قواعد عام و خاصّى دارند كه نيازمند كشف و ارائه هستند . راقم سطور در مطالعات خود براى سامان دهى مباحث رجالى از جمله به مبحث منبع يابى پرداخته ، بويژه در باره شيوه منبع يابى كتب حديث و رجال ، پژوهش هاى گسترده اى صورت داده كه چكيده آنها را در دروس رجالى خود عنوان نموده است . از اين تلاش ها اندكى در دو مقاله «الكاتب النعمانى و كتابه الغيبة» و «مصادر الشيخ الطوسى فى كتابه تهذيب الأحكام» عرضه شده است ، ۲ كه
1.از اين گونه تلاش ها كه احيانا با نام «مواردپژوهى» از آنها ياد مى شود ، كتاب شذرات مفقوده از دكتر احسان عبّاس و بازسازى آثار كهن همچون مغازى ابان بن عثمان و كتاب الحاوى ابن ابى طى ، به كوشش آقاى رسول جعفريان است . گسترده ترين تلاش در جمع آورى مواد خام اين پژوهش ها كتاب ميراث مكتوب شيعه است كه نيازمند بحث هاى نظرى و روش شناختى است .
2.ر.ك : مجله علوم الحديث ، شماره ۳ و ۶ . نگارنده به تحرير فارسى مقاله نخست با تفصيل بيشتر پرداخته است كه قسمت مربوط به حيات ابو عبد اللّه نعمانى در مجله انتظار (موعود) شماره هاى ۲ تا ۱۱ ، ۱۵ ، ۱۸ و ۱۹ انتشار يافته و اميدوار است در قسمت مربوط به منابع كتاب غيبت با تفصيلى گسترده تر ، قواعد منبع يابى را شرح دهد ، بعونه ومنّه !
