اسناد ويژه «كافى» در «وسائل الشيعة» - صفحه 151

بازسازى كرد ؛ امّا نگارنده در هنگام مطالعه در باره كتاب غيبت نعمانى ، دريافت كه اين احاديث ، همگى در كتاب غيبت نعمانى وارد شده و اسناد ذكر شده در اين روايات ، هيچ شباهتى به اسناد شيخ مفيد ندارند و مؤلّف تأويل الآيات ، غيبت نعمانى را به اشتباه ، غيبت شيخ مفيد انگاشته است . ۱
با عنايت به اين امر ، نقل تأويل الآيات را نمى توان براى بازسازى غيبت شيخ مفيد به كار گرفت ؛ ولى مى توان از اين نقل ، به عنوان نسخه اى از غيبت نعمانى در تصحيح اين كتاب ، استفاده كرد .
از تحريف نسخه هاى موجود در مصادر متأخّر ، نمونه هايى در بحار الأنوار ديده مى شود كه گاه سبب بروز اشتباهاتى در مصادر ديگرى كه به بحار الأنوار به چشم نسخه اى از مصادر متقدّم نگريسته اند ، شده است . اين نگاه به بحار الأنوار در مستدرك الوسائل ، جلوه روشنى دارد . مرحوم محدّث نورى ، گاه با توجّه به نقل بحار الأنوار ، از مصادر آن نقل حديث مى كند ، بدون اين كه به نام بحار الأنوار اشاره نمايد . ايشان نام مصادر حديث را كه در بحار الأنوار به شكل رمزى آمده ، به شكل اصلى بازگردانده و همين امر ، سبب شده است كه تحريف رمز مصادر در بحار الأنوار ، به تحريفى پيچيده تر در مستدرك الوسائل بينجامد . در مقدّمه تحقيق مستدرك الوسائل ، محقّقان ، به نمونه هايى از اين دست اشتباهات ، اشاره كرده اند . ۲
نمونه ديگرى از اين تحريفات ، نسبت دادن حديث أمالى شيخ صدوق به خصال يا بالعكس ، در مستدرك الوسائل است ۳ كه از شباهت رمز اين دو كتاب در بحار الأنوار ، ناشى شده است . رمز اوّلى : «لى» و رمز دومى : «ل» است كه مى توانند به يكديگر تبديل شده يا به اشتباه خوانده شوند .

1.ر . ك . مجله انتظار (موعود) ، شماره ۶ ، ص ۳۹۲ ـ ۳۹۳ .

2.مستدرك الوسائل ، مقدّمة التحقيق ، ج ۱ ، ص ۳۷ ـ ۳۸ .

3.به عنوان نمونه ، ر . ك : مستدرك الوسائل ، ج ۱ ، ص ۱۴۸ ، ح ۲۲۵ و ج ۹ ، ص ۷۵ ، ح ۱۰۲۴۷ .

صفحه از 236