اسناد ويژه «كافى» در «وسائل الشيعة» - صفحه 154

همگى حذف شده و به جاى آنها از واژه «عن» ـ كه مفهوم عامّى دارد ـ ، استفاده شده است .
لذا جوامع حديثى ، تنها نشانگر نام راويان حديث هستند ، نه صيغه هاى تحمّل حديث ، و واژه «عن» كه در بعضى كتب چون وسائل الشيعة به كار رفته ، ارزش نسخه اى ندارد ؛ زيرا روشن نيست كه در اصل سند بوده يا برخاسته از تصرّف مؤلّف وسائل الشيعة است .

3 . حذف مشخّصات راويان طولانى

در وسائل الشيعة همچون ديگر جوامع متأخّر ، سلسله نسب هاى طولانى راويان ، حذف شده است . مؤلّفان جوامع ، در ميزان حذف مشخّصات راويان ، يك سان عمل نكرده اند ، برخى ، كمتر نام ها را مختصر مى سازند و برخى بيشتر . ارزش مصدر متأخّر به عنوان نسخه اى از مصدر متقدّم ، به ميزان مختصرسازىِ عناوين راويانْ وابسته است . هر چه مؤلّف مصدر متأخّر ، بيشتر به روش مختصرسازى روى آورد ، ارزش نسخه اىِ مصدر متأخّر ، كمتر مى گردد . بر اين اساس ، كتاب وسائل الشيعة كه در آن ، كمتر مشخّصات راويان حذف مى گردد و تنها در عناوين بسيار مفصّل ، از روش اختصار استفاده مى كند ، بر دو كتاب بحار الأنوار و وافى ترجيح دارد .

4 . اختصار عمومى و معيارين در نام راويان

در بحار الأنوار ، غالبا از راويان پر تكرار ، به يك عنوان مختصر و معيار ياد مى كند ، مثلاً به جاى «على بن ابراهيم» ، «على» و به جاى پدرش «ابراهيم بن هاشم» ، عبارت «ابن هاشم» را به كار مى برد . حال اگر در سندى در بحار الأنوار به نقل از كافى ، نام «على» ديده شود ، نمى توان دريافت كه عنوان سند در كافى ، به اين شكل بوده يا عنوان اصلى آن «على بن ابراهيم» بوده و به اختصار ، به شكل «على» درآمده است . بنا بر اين ، از تعبير جوامع متأخّر نمى توان عناوين راويان را دقيقا شناسايى كرد .

صفحه از 236