آية اللّه خويى، با اين كه خودشان در روايات و سند احاديث، سختگير هستند، نقلى را از مرحوم نائينى دارند كه خدشه در سند احاديث «الكافى» ، حرفه عاجز است؟

بله، حرف ايشان درست است . من نكته هايى از ايشان گرفته ام كه در درس خارج گفته ام و در كتاب فقه الحج هم نوشته ام . براساس اين مبنا، ايشان در جاهايى براى فتوا دچار مشكل مى شود ؛ چون فتوا جورى است كه بايد رفع يد كند، امّا نمى شود .

دو منهج درباره خبر موثوق به و خبر ثقه وجود دارد. آيا حضرت عالى ، خبر موثوق به را كافى مى دانيد؟

بله، اگر مورد اعراض نباشد .

چرا مرحوم كلينى، از نوّاب اربعه ، حديث نقل نكرده است ؟

اين كه ايشان در عصر نوّاب اربعه بوده است، دليل بر اين است كه ايشان مستغنى بوده و اين مسئله، بر مى گردد به موقعيت و منصب آنها و اين كه آنها چه هويّتى داشته اند و كلينى چه هويتى داشته است . در زمانى كه نوّاب اربعه بوده اند ، همان وقت هم علما همين منصب را داشته اند و اين طور نبوده كه علما را محروم كنند . مسئله ديگر ، نيابت عامّه هم بوده است . البته اينها مباحث طولانى اى است كه در جايى ديگر بايد بدان پرداخت .

مرحوم آية اللّه صدر، ادّعا مى كند كلينى در هر بابى، ذيل هر عنوان ، اوّلين روايت را كه مى آورد ، نسبت به دومى، و دومى نسبت به سومى، اولى است . نظر شما چيست؟

بله، كلينى، اين كار را كرده است . يكى از دلايلى كه مرحوم بروجردى رحمه اللهمى خواستند وسائل را اصلاح كنند ، همين مطالب بوده و ايشان كتاب جامع الأحاديث را ـ كه آقاى خويى از آن تعريف كرده است ـ بر اين اساس تنظيم كرده است . ايشان خودشان مى خواستند تنظيم وسائل را انجام دهند ؛ ولى گفتند كه نمى رسم و مرا معرّفى