كاوشی در مفهوم تصوری «خدا» در منابع روايی

نشریه : معرفت کلامی

نویسنده : پديدآورنده : محمد رسول ایمانی

چکیده :

موضوع اين نوشتار بررسی مهم‌ترين عناوين به‌کار رفته برای اشاره به خداوند در کلمات معصومان در منابع روايی است. اين عناوين اگر به‌مثابه مفاهيمی پايه کانون بررسی و تأمل قرار گيرند، ما را به تحصيل مفاهيم تصديقي ناب‌تری از احکام ذات، صفات و افعال خداوند رهنمون می شوند و در ترسيم نظام منسجم‌تری از خداباوری اسلام به کار می آيند. در اين نوشتار ابتدا احاديثی که در منابع روايی، صفتی منحصربه‌فرد را به خداوند نسبت داده‌اند، جمع‌آوری شده‌اند و آن‌گاه با تحليل مفاد اين صفات، تلاش شده تا کامل‌ترين مفهوم استخراج شود. بر اساس مهم‌ترين يافته اين پژوهش، سه عنوان «خالِقُ کل شَي‌ءٍ»، «نُورُ السماواتِ وَالْأَرْض» و «الصمَد»، از مهم‌ترين عناوين به‌کار رفته در روايات برای اشاره به خداوند هستند و از ميان آنها عنوان «الصمَد» از قابليت‌های مفهومی بيشتری برخوردار است. «صمد» در روايات به نوعی از هستی اشاره دارد که اصل انيت و تحقق است و هيچ حدی را در مرز و متن وجود نمی پذيرد و علی رغم تنزه از تعين ماهوی، می تواند محور و مقصود عبادات و مناجات بندگان قرار گيرد.