كاركردهای عقل در انديشه كلامی شيخ حر عاملی

نشریه : معرفت کلامی

نویسنده : پديدآورنده : محمد غفوری نژاد
پديدآورنده : ام البنین خالقیان

چکیده :

شيخ حرعاملی به عنوان يکی از محدثان بنام نيمه دوم قرن يازدهم، در پس چهره حديثی خود متکلمی است که به روش های مختلفی به استنباط آموزه های اعتقادی و دفاع از آن در برابر مخالفان پرداخته است. وی در اين راستا از روش های نقلی و عقلی بهره برده است. در اين جستار ضمن پرداختن به جايگاه عقل در منظر شيخ حر عاملی، کارکردهای عقل را در انديشه کلامی وی از خلال مطالعه آثار کلامی متعدد وی کاويده ايم. اين پژوهش به طور مستند بيانگر آن است که شيخ حر عاملی اگر چه نقل را در استنباط اعتقادات اصل می داند، ليکن عملاً همچون ديگر متکلمان از کارکردهای سه گانه عقل استفاده کرده است. وی از کارکردهای مستقل عقل، يعنی عقل نظری و عملی و نيز از کارکرد غير مستقل عقل يعنی عقل ابزاری بهره برده و با روش های عقلی متعدد و متنوع به استنباط آموزه های اعتقادی اسلام و مذهب تشيع و دفاع از آن پرداخته است. او معتقد است تعارض بين عقل ابزاری و نقل موضوعيت ندارد و در تعارض عقل نظری و عملی با نقل، بايد نقل معارض را به تأويل برد.