تسامح ـ بود ، شايد دو سال هم طول نمى كشيد . بيست سال تلاش ، شاهد اين است كه كار آن بزرگوار ، كارى علمى و به يك معنا ، اجتهادى با كمال دقّت ، حوصله و صبر بوده است .
بى جهت نيست كه فيض كاشانى در الوافى گويد :
اشرف ، اوثق ، اتم و اجمع كتب اربعه ما الكافى شريف است .
انصاف اين است كه كلينى را از اعاظم علما ، فقها و محدّثان مكتب اهل بيت عليهم السلام بدانيم ، نه اين كه از جهات علمى او غافل شويم و فقط او را محدّثى عظيم الشأن بناميم .
از امتيازات الكافى بر ديگر كتب اربعه ، اين است كه علاوه بر فقه ، شامل معارف و اخلاق هم هست ؛ امّا تهذيب الأحكام ، الاستبصار و كتاب من لا يحضره الفقيه، فقط شامل فقه اند . البته در بخش معارف هم اتقان و ديد علمى مرحوم كلينى ، مثال زدنى است .
اين كه مرحوم كلينى ، كتاب «روضه» را با ويژگى هايى كه دارد ، از بخش معارف ، اخلاق و فقه ، جدا ساخته نيز از امتيازات اين كتاب است و نيز باب هايى كه با عنوان «نوادر» ، مطرح شده است . حدس زده مى شود كه آن مرحوم ، حتّى مراتب اعتبار و اعتنا به روايات را هم در نظر داشته است و گاهى گفته مى شود كه در يك باب هم از حيث اعتبار ، «الاولى فالاولى» را رعايت نموده است .

مبناى كلينى رحمه الله در گردآورى احاديث و تبويب «الكافى» ، چه بوده است؟

پيش از تأليف الكافى ، كتاب هاى حديثى مبوّب ـ چه كم حجم و چه مفصّل ـ از شيعه و اهل سنّت داشته ايم و به نظر مى رسد كه مرحوم كلينى ، از كار آنها بهره گرفته و به تكميل آن پرداخته است . مثلاً صحيح البخارى ، مبوّب است و علاوه بر فقه ، مطالب ديگر را هم شامل است . برخى از كتاب هاى شيعه هم مانند بصائر الدرجات صفّار و المحاسن برقى ، مبوّب بوده و پيش از الكافى تأليف شده اند ؛ امّا مهم ، اين است كه