ترجمه و شرح فارسى و عربى ، تعداد روايات هر راوى ، پاسخ به برخى از سؤالاتى كه درباره الكافى و مرحوم كلينى بوده است و ... . چند سال پيش شنيدم كه يكى از فضلا ، كتابى درباره لغات كتب اربعه در دست تدوين دارد . به نظر بنده ، اگر نسبت به تمام الكافى چنين كارى انجام گيرد (همان طور كه اخيرا يكى از علما ، درباره نهج البلاغه انجام داده است) ، كارى سودمند است .
چون برخى از اساتيد دانشگاه ، در كارهاى تحقيقى خود ، نياز دارند كه به كتب حديثى مراجعه كنند ، و در ادبيات عرب ، توانايى كافى ندارند (كه البته اين موضوع ، درباره برخى از فضلاى حوزه هم صدق مى كند) ، اگر ترجمه اى شرح گونه ، با دقّت كامل (نه مانند برخى ترجمه هايى كه اين اواخر رسم شده) ، انجام گيرد ، مى تواند كارساز و مفيد باشد .
از نظر شكلى هم اگر دوره الكافى در خارج از ايران ، به صورتى فنّى و زيبا چاپ شود و مانند صحيح البخارى و صحيح مسلم ، عنوان جهانى پيدا كند و به كتاب خانه هاى دنيا راه يابد ، حتما مفيد است . امّا شرط لازم اين كار ـ كه بسيار هم ظريف است ـ اين است كه آن را گروهى از فضلا با تأييد مراجع عظام انجام دهند و هر جا سؤال يا اشكالى هست ، آنها را با ظرافت در پاورقى هاى كوتاه ، پاسخ دهند .
درباره عمومى سازى ، بايد گفت كه ترجمه هيچ يك از مصادر حديثى ما نمى تواند براى عموم مردم سودمند باشد ؛ بلكه اينها بايد منابعِ كارهايى باشند كه براى عموم انجام مى گيرد . حتى برخى از كارهايى كه علماى بزرگ ما انجام داده اند ، اگر منظورشان استفاده عموم مردم بوده ، خالى از اشكال نيست ؛ زيرا در هر كتاب حديثى ، مواردى را مى توان يافت كه توضيح ، تكميل يا حذف لازم دارند .