عصمت عقل و خطای عقلا

نشریه : معرفت کلامی

نویسنده : پديدآورنده : احمد سعیدی

چکیده :

بی ترديد عقل حد مشخصي دارد و (مستقل از ديگر قوا) از درک پاره‌ای امور عاجز است؛ اما محدوده عقل تا کجاست و چه کسی می تواند حدود آن را مشخص کند؟ آيا عقل در قلمرو خود نيز خطا می کند؟ در اين مقاله، به دنبال اثبات اين ادعا بوده‌ايم که حجيت و عصمت عقل در محدوده‌ای که خود تشخيص می دهد، ذاتی است و قابل کم و زياد شدن از بيرون نيست؛ يعنی اولاً تعيين حدود عقل را نمی توان به غير عقل سپرد؛ و هر تلاشي برای تحديد عقل از بيرون عقل، تنها مي‌تواند تنبيهی براي عقل باشد تا خود را از جهل بسيط يا مرکب به در‌آورد و به محدوديت‌های خود، «علم» يا «علم به علم» پيدا کند؛ ثانياً عقل در قلمرو خود خطا نمی کند و خطاهای به ظاهر عقلی، به ديگر ابعاد انسان عاقل بازمی گردند؛ ثالثاً تشکيک در توان عقل و انکار عصمتِ عقل در محدوده‌ای که برای آن آفريده شده است، سرانجامی جز گرفتار شدن در نوعی شکاکيت فراگير و خلاف فطرت ندارد.