چه طور مى شود كه با آمدن كلينى به بغداد ، آل بويه با يك فاصله زمانى كم، قدرت پيدا مى كنند ؟ قدرت، تنها به شمشير نيست ؛ زمينه هاى اجتماعى (مثل: هجوم مسلمان ها به ايران) نيز بايد در مردم باشد. اگر مى خواهيد كار كنيد ، روى اين قسمت كار كنيد .
به هر حال، مرحوم كلينى يك مجهوليتى دارد. مثلاً در قم، بزرگان قم از ايشان نقل حديث نمى كنند و اين، خيلى عجيب است. مرحوم صدوق، ايشان را درك نكرده است. فرض كنيد كه ايشان خيلى زود از قم بيرون آمده باشد ، با اين كه هر دو معاصر هستند و در يك سال فوت كردند ؛ ولى با اين حال، مرحوم صدوق ، از او نقل نكرده و از پدرش نقل كرده است. صدوق از شيخ مجهول الهويه اى به نام محمّد بن محمّد اسحاق كلينى نقل مى كند كه مجهول است. صدوق هم در كتاب من لايحضره الفقيه در مشيخه اش و هم در التوحيد نسبتا از كلينى، زياد حديث دارد. بررسى كرده ام كه 33 حديث، از محمّد بن محمّد اسحاق كلينى آمده است. الآن بحث رجالى شده كه مثلاً مشايخ صدوق، ثقه هستند يا نه؟
اين بحث ، خوب است ؛ ولى فعلاً به آن كارى نداريم . چرا فرد مجهولى بيايد و از كلينى نقل بكند؟ ابن وليد، معاصر ايشان است . فرض كنيم ابن وليد مى توانست از ايشان نقل كند ، در حالى كه هيچ جا از كلينى نقل نكرده است .

آقاى مهدوى راد: اين اشكال، به مرحوم كلينى بر مى گردد كه از خود ردّ پا نگذاشته است ، در حالى كه شيخ صدوق، هر كجاى نيشابور كه رفته حتّى كوچه هايش را هم يادآورى كرده است.