كلينى آورده، نه صدوق؛ يعنى اصحاب اعراض كردند. آقايان ما آمدند و گفتند كه سندش معتبر است ، گرچه در آن واقفيه هستند ، مانند: على بن ابى حمزه واقفى ؛ امّا مى شود قبولش كرد . بعد هم از شيخ، ادّعاى اجماع شده ؛ يعنى تا امروز هم كه قاعده الزام قبول شده است . همچنين حديث : «يجوز على اهل كلّ ملّة ما يستحلّون» . اين را شيخ طوسى در جلد هفت التهذيب آورده است. در وسائل الشيعة هم در جلد هفده با همين سند آورده : «يجوز على كلّ ملّة ما يستخلفون يا يستحلّون» . كلينى هم متن را با همان سند آورده است. مراد من از بحث فهرستى، همين است . ببينيد اين حديثى را كه كلينى در دو جلد با فاصله آورده، تصادفا در كتاب وسائل الشيعة هم با دو جلد فاصله آمده است. هم در وسائل الشيعة و هم در التهذيب آورده و بعد شده ، «قاعده الزام». اين حديث، معتبر است و شيخ هم آورده و در كتب اربعه هم هست ؛ لكن تأمل نشده كه مرحوم كلينى، قبل از شيخ بوده است. ما ده ها مورد داريم كه انفراد شيخ است: در رجال ، تفسير، فهرست، اصول .
تأسيس بغداد به عنوان مركز كلّ دنياى اسلام، در همان زمان بوده است. ما هم بزرگ ترين عارف را در بغداد داريم (مثل جنيد) ، هم بزرگ ترين محدّث فقيه و هم بزرگ ترين ملحد را.
بزرگ ترين مدرسه آن زمان ، مدرسه نظاميه بغداد است كه شيخ در آن درس مى داد. آيا واقعا ايشان سال 322 ق ـ كه سال ضعف بنى عبّاس است ـ به بغداد مى رود و با توجّه به سال وفات ايشان ـ كه 336 ق بوده ـ ، آيا در اين مدّت كوتاه، اين مكتب علمى قوى شيعه را در اين شهر پايه گذارى مى كند ؟ اين بحث، هنوز باز نشده كه آيا كلينى، غير از آن چهره اى كه محدّث بوده ، وجهه سياسى هم داشته؟ آيا كلينى در زمينه سازى براى ورود آل بويه به بغداد نقش داشته ؟ ۱
1.زمانى كه آل بويه به بغداد آمدند ، شروع كردند به جا انداختن مذهب تشيّع در بغداد. اوّلين كارشان هم برپايى دسته هاى سينه زنى براى امام حسين عليه السلام بود . به نظرم اوّلين دسته هاى سينه زنى در طول تاريخ تشيّع در بغداد بوده است ؛ چون تا آن وقت، فقط مجالس عزادارى برگزار مى شده . دومين كارى كه كردند، قصه غدير را در خلافت رسمى اهل سنّت رسما عيد گرفتند. ابن اثير آورده كه خليفه را وادار كردند كه در روز هجدهم ذى حجّه مراسم جشن بگيرند . البته فاطميان در سال ۳۲۸ ق ـ كه عبداللّه بن مهدى، حكومت فاطمى را در مصر پايه گذارى كرد ـ ، اوّلين بار، غدير را رسما عيد گرفتند .
