دیدگاههای خاص کلامی اصحاب امامان شیعه و تأثیر این دیدگاهها بر جرح و تعدیل روایان یا استفاده از آن در جرح و تعدیل روایان است. نمونههای تأثیر این مسئله را میتوان در موردی چون یونس بن عبدالرحمان ملاحظه کرد که در کتب رجالی در باره برخی از راویان منسوب به او و طرفدار دیدگاههای کلامی او تعبیر «یونسی» به کار برده شده است.
به کار بردن این تعبیر در باره عدهای خاص از راویان، یکی از موارد سؤالبرانگیز و مورد مناقشه در رجال شیعه است؛ به طوری که برخی رجالیان توضیح در باره این تعبیر را در مبحثی با عنوان «فی ما اختلف فی معناه و فی المراد منه» قرار دادهاند.۱
مسئله سؤالبرانگیز در به کاربردن تعبیر «یونسی» از سوی شیخ طوسی در کتاب الرجال، در باره برخی از راویان شیعه که تحقیق حاضر در پی بررسی آن است، این مسئله است که منظور دقیق شیخ طوسی از به کار بردن تعبیر «یونسی» در باره این راویان خاص چیست و از این تعبیر - که در باره برخی از راویان به کار رفته - چه استفادهای میتوان کرد؟ آیا تعبیر «یونسی» به معنای: «تلمیذُ یونس بن عبدالرحمان» است یا به معنای: «مِن أصحاب یونس؛ برای بیان ذم یا مدح راوی» یا به معنای: «شاخص بودن راوی در طرفداری از نحله کلامی خاص منتسب به یونس عبدالرحمان؛ صرف نظر از مدح یا ذم او»؟
هدف پژوهش حاضر این است که اولاً منظور دقیق از تعبیر «یونسی» را تبیین کند و ثانیاً روشن سازد که توضیحهایی که برخی محققان، مانند میرزای نوری در کتاب خاتمة المستدرک و شوشتری در کتاب قاموس الرجال در این باره ارائه کردهاند تا چه میزان توانسته است منظور دقیق از این تعبیر را مشخص و روشن کند.
2. مقدمه
شیخ طوسی در کتاب رجال خویش راویان زیر را با تعبیر «یونسی» توصیف کرده است:
عباس بن محمد [= موسی] الوراق (با رقم [5346])، شیخ طوسی در باره او مینویسد: «یونسی».۲
1.. به عنوان نمونه: قاموس الرجال فی شرح تنقیح المقال، ج۱، «الفصل الثامن و العشرون فی ما اختلف فی معناه و فی المراد منه»، ص۸۱ - ۸۲ (درباره معنای تعبیر «یونسی»).
2.. رجال الطوسی، ص۳۶۱. گر چه شیخ طوسی از او با عنوان عباس بن محمد الوراق یاد کرده است، اما نجاشی از او با عنوان «عباس بن موسی أبو الفضل الوراق» یاد کرده است («العباس بن موسی أبو الفضل الوراق ثقة، نزل بغداد و مات بها، و کان من أصحاب یونس») (رجال النجاشی، ص۲۸۰). طبق بیان صاحب کتاب معجم رجال الحدیث این دو تعبیر نام یک نفر است و به کار بردن عنوان «عباس بن محمد» به جای «عباس بن موسی» ناشی از اشتباه ناخواستۀ شیخ طوسی بوده است (معجم رجال الحدیث، ج۱۰، ص۲۵۹ و ص۲۶۵).
