واکاوی مفهوم «یونسی» و ادله انتساب عده‌ای از راویان شیعه به آن - صفحه 136

عبدالرحمان در کتب اربعه و نیز کتاب وسائل الشیعة به این صورت است:۱

یحیی بن ابی عمران الهمدانی: سی درصد مرویات او از امام جواد علیه السلام و هفتاد درصد از یونس بن عبدالرحمان است.

محمد بن عیسی بن عبید الیقطینی: بیشترین مرویات او - که 43/41% روایات او است - از یونس بن عبدالرحمان است و درصد مرویات او از یونس بن عبدالرحمان به مراتب، بیشتر از مرویات او از سایر مشایخ است. پس از یونس بن عبدالرحمان، بیشترین مرویات محمد بن عیسی بن عبید از قاسم بن یحیی‏ بن الحسن بن راشد و حدود 85/7% از مرویات او است و درصد مرویات او از سایر مشایخ حدیث به مراتب، کمتر از این درصد است.

العباس بن موسی الوراق: بیشترین مرویات او - که 31/42% مرویات او است - از یونس بن عبدالرحمان است و درصد مرویات او از سایر مشایخ، به مراتب کمتر از این درصد است.

محمد بن أحمد بن مطهر: تنها از امام هادی و امام عسکری علیه السلام و نیز یک روایت از امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف و یک روایت از رجل نامشخصی نقل روایت کرده است و از یونس بن عبدالرحمان روایتی نقل نکرده است. بیشترین مرویات او - که 67/66% مرویات او است - از امام عسکری علیه السلام است.

اشکال دوم، این است که شیخ طوسی در باره همه شاگردان و یا راویان مستقیم یونس بن عبدالرحمان این تعبیر را به کار نبرده است. به عبارت دیگر، راویانی بودند که یا شاگرد یونس بن عبدالرحمان و یا راویان مستقیم از او بوده‌اند، اما در باره آنان این تعبیر به کار نرفته است.

این راویان را می‌توان به این صورت دسته‌بندی کرد:

الف. راویانی که در منابع رجالی در باره آنان تعبیر «تلمیذ یونس بن عبدالرحمان» یا «مِن أصحاب یونس» به کار رفته است:

إبراهیم بن هاشم القمی‏: شیخ طوسی در کتاب رجال خود از او با عنوان «تلمیذ یونس بن عبدالرحمان» یاد کرده است.۲ همچنین، در کتاب الفهرست از او و دیگرانی چون او با عنوان «مِن اصحاب یونس» یاد کرده است.۳

البته باید توجه داشت که «تلمیذ یونس بن عبدالرحمان» بودن ابراهیم بن هاشم و نیز «من اصحاب الرضا علیه السلام» بودن او از نظر نجاشی محل اشکال است و نجاشی این مسئله را - که

1.. در باره عدد مرویات یک راوی از مشایخ حدیث و بالعکس، ر.ک: نرم افزار درایة النور بخش ارزیابی اسناد.

2.. رجال الطوسی، ص۳۵۳.

3.. الفهرست، ص۱۴۸.

صفحه از 154