صاحبنظر شیعه اختلاف نظر وجود دارد. برخی از عالمان شیعی با اعتماد بر منقولات سلیم این کتاب را کاملاً معتبر دانسته و به نقل روایات آن میپردازند؛۱ در حالی که دیگران آن را یا به کلی از اعتبار ساقط میدانند۲ یا معتقدند در برخورد با برخی مطالب آن باید توقف نمود.۳ در عصر حاضر نیز پژوهشهای متعددی در نقد احادیث کتاب سلیم در قالب مقالات متعددی انجام پذیرفته که در بیشتر آنها احادیث سلیم، بدون در نظر گرفتن شواهد و متابعات آن در منابع فریقین، مورد انتقاد قرار گرفته شده است. این در حالی است که شواهد و متابعات احادیث این کتاب میتواند یکی از راههای اعتماد به آن باشد.
نوشتار حاضر _ که پس از یافتن این شواهد، قرینهسازی، بررسی و نقد آنها در پژوهشی مستقل،۴ به متفردات سلیم دست یافته _ درصدد ارزیابی آن دسته از منقولاتی است که تنها از طریق سلیم نقل شده است؛ در حالی که به نظر میرسد برخی از این متفردات با عنایت به قراین موجود در کتاب سلیم و دیگر منابع حدیثی مورد اطمینان باشد، در باره برخی دیگر، به دلیل مخالفت با سیره و تاریخ صحیح و دیگر احادیث معارض حکم به صحت نمیتوان صادر نمود.۵ بر این اساس سؤالات زیر مطرح میگردد:
الف. چه تعداد از احادیث کتاب سلیم را متفردات وی تشکیل میدهد؟
ب. ادله اعتبار و عدم اعتبار متفردات سلیم چیست؟
1.. الغیبه، ص۱۰۱.
2.. تصحیح الاعتقاد، ص۱۴۹.
3.. خلاصة الاقول، ص۸۳.
4.. این پژوهش از رساله دکتری با عنوان:«اعتبارسنجی متنی و ارزیابی کتاب سلیم بن قیس هلالی» با راهنمایی جناب آقای دکتر مجید معارف و پژوهش نگارنده مقاله حاضر است. با توجه به اشراف نویسنده رساله بر کل کتاب سلیم و تطبیق روایات آن با شواهد و متابعات، کمیت متفردات سلیم در همین حدی است که در مقاله حاضر ادعا شده است.
5.. کتاب سلیم _ که در تحقیق حاضر، مورد بررسی قرار گرفته _ بر اساس تحقیق محمد باقر انصاری زنجانی است که در مقدمه کتاب اظهار داشته تحقیق خود را بر اساس نسخههای خطی کتاب سلیم انجام داده و در حین معرفی احادیث کتاب نیز به افتراقات این نسخ در پاورقی صفحات کتاب نیز اشاره نموده است. او نسخههای کتاب را بر اساس اشتراکات میان احادیث کتاب، به چهار دسته کلی تقسیم نموده که عبارتاند از: نوع «الف» نسخههایی است که از طریق شیخ طوسی (م۴۶۵ق) از ابن ابی عمیر نقل شده است. نوع «ب» نسخههایی است که از طریق محمد بن صبیح رجا در دمشق به سال ۳۳۴ق، منتشر شده است و قبل از آن در یمن انتشار داشته است. نوع «ج» نسخههایی است که از ابو محمد رمانی در سال ۶۰۹ق، نقل شده است. نوع «د» نسخههایی است که به روایت ابراهیم بن عمر یمانی (قرن دوم هجری) نقل شده است.