بررسی و نقد متفردات کتاب سلیم بن قیس الهلالی - صفحه 85

خلاصه عبارت‌اند از:

_ روایات اختبار وی بر اتفاقات جاری در جناح مخالف.۱

_ روایت عرضه منقولات وی بر امامان معصوم علیهم السلام و تأییدات آنها.۲

اما در مورد دسته اول از منقولات سلیم در حالی که نحوه برخورد معاویه و خلفای بنی امیه با غیرعرب و تحقیر عجم و همچنین آنچه که از روش و سنت عمر در برخورد با غیر عرب وارد شده، با گزارش‌های تاریخی همخوانی و بلکه تطابق کامل دارد؛۳ اما دو اشکال جدی بدان وارد است: این گزارش را تنها سلیم در قالب نامه و مکاتبه میان معاویه و زیاد بن سمیه گزارش می‌کند و در منابع تاریخی و روایی دیگر و آنچه که در مورد تاریخ بنی امیه تالیف شده، صحبتی از چنین نامه‌ای جز از طریق سلیم نشده است.۴ اشکال دیگر و بعبارتی شبهه‌ای که خواننده حدیث با آن مواجه است، اساساً مربوط می‌شود به چنین نقل‌هایی در کتاب سلیم که وی مدعی است از مکاتبات مخفیانه جناح مخالف شخصاً اطلاع پیدا نموده است. نمونه‌ای از چنین ادعاهایی در حدیث سی و چهارم از کتابش نیز قابل مشاهده است که در سخت ترین روز جنگ صفین، یوم الهریر، مدعی است از یک طرف در میان سپاهیان علی علیه السلام و به فرماندهی مالک اشتر شمشیر می‌زد و از آنطرف نه تنها از مکاتبات علی علیه السلام و جزئیات نامه وی در حین جنگ خبر می‌دهد که شاید چندان تعجب آور نباشد، اما از طرفی دیگر مدعی است که از مکالمات مخفیانه معاویه و عمرو بن العاص در اثنای همان روز اطلاع یافته که این بخش شبهه انگیز است. اگر دلیل متقنی برای ردّ چنین ادعایی نتوان ارائه داد اما می‌توان انفراد در نقل چنین گزارشی را دلیل بر ضعف روایت سلیم دانست.

دسته دوم از نقل‌های سلیم که به تأییدات ائمه علیهم السلام بر آنچه سلیم از علی علیه السلام از پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم در موضوع معرفی جانشینان آن حضرت نقل می‌کند، مربوط می‌شود.۵ گر چه این مطلب، یعنی معرفی جانشینان و امامان امت توسط پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم در منابع متعددی از شیعه و سنی وارد شده و این مطلب به خودی خود، دارای مؤیدات فراوانی در منابع فریقین است، اما این که چنین مطلبی را سلیم و یا راوی کتابش، یعنی ابان بن ابی عیاش به سمع

1.. ر.ک: حدیث بیست و سوم از کتاب سلیم.

2.. ر.ک: حدیث دهم از کتاب سلیم.

3.. تاریخ تمدن اسلام، ص۶۹۳ - ۷۰۰.

4.. برای نمونه، ر.ک: ناسخ التواریخ، ج۶، ص۸۶ - ۹۶.

5.. ر.ک:همان ، ص۶۲۷ - ۶۲۹.

صفحه از 92