بررسی سندی روایت
حدیث مذکور به نقل از دو صحابی در منابع اهل سنت نقل شده است: یک نقل از «ابن عباس»، که در اکثر منابع متقدم اهل سنت تنها به همین سند اشاره شده است و شش طریق دارد۱ و نقل دیگر از «ابن عمر»، که ابن عدی و خطیب بغدادی تنها کسانی هستند که این روایت را به نقل از او ذکر می‌کنند و این گزارش تنها یک طریق دارد.۲ اما طرق مختلف در هر سند، دارای راویان مشترکی در ارجاعات مختلف است که تمامی طرق به آن راویان مشترک ختم می‌شود. این بخش در اسناد منتهی به ابن عباس با عبارت «... أبو عبد الله ابن أحمد بن بشیر بن ذكوان، از عراك بن خالد، از عثمان بن عطاء الخراسانی، از پدرش، از عكرمة، از ابن عباس» و در سند منتهی به ابن عمر، با عبارت «... محمد بن معمر، از حمید بن حماد، از مسعر بن كدام، از عبد الله بن دینار، از ابن عمر» گزارش شده است.
از این رو، این حدیث، در هر دو گونه نقل، از دوره اتباع تابعان، یعنی از دوره عبد الله بن احمد بن بشیر و محمد بن معمر تا طبقه صحابیان مفرد در نقل است.
سند روایت ابن عباس از نگاه عالمان اهل سنت، علاوه بر تفرد در نقل عراک بن خالد، با ضعف دو تن از راویانش نیز رو به رو است: یکی عراک که به نقل از ابو حاتم رازی، مضطرب الحدیث و غیر قوی خوانده شده و دیگری عثمان بن عطاء که به نقل از یحیی بن معین و ابن حبان، ضعیف و فردی غیر قابل احتجاج به روایتش، برشمرده شده است.۳ شایان ذکر است راویان طبقات متأخرتر نقل ابن عباس نیز تضعیف شده‌اند که محل بحث این مقاله نیست و این جا تنها راویان طبقات متقدم و مشترک اسناد روایت ابن عباس مد نظرند.
سند منقول از ابن عمر نیز از دو جهت تضعیف شده است: یکی تفرد در نقل محمد بن معمر از حمید بن حماد و دوم وجود حمید بن حماد که به نقل کردن مناکیر از ثقات متهم است.۴
اما آیا تنها نقد سندی در مردود و موضوع دانستن این روایت کافی است؟ بلاشک پاسخ این سؤال منفی است و عالمان نیز تنها به این بسنده نکرده‌اند.
1.. المعجم الأوسط، ج۲، ص۳۷۲؛ المعجم الکبیر، ج۱۱، ص۲۹۰؛ مسند الشامیین، ج۳، ص۳۲۴ -۳۲۵؛ الکامل، ج۲، ص۲۷۸؛ تاریخ بغداد، ج۵، ص۲۷۱؛ الاستیعاب، ج۴، ص۱۸۳۹؛ تاریخ مدینة دمشق، ج۲۷، ص۷.
2.. الکامل فی ضعفاء الرجال، ج۲، ص۲۷۸؛ تاریخ بغداد، ج۷، ص۳۰۱.
3.. الموضوعات، ج۳، ص۲۳۵ تا ۲۳۷؛.
4.. الکامل فی ضعفاء الرجال، ج۲، ص۲۷۸؛ الموضوعات، ج۳، ص۲۳۵.
