غير مضاعف در كلام عرب نادر است . چون هِنداز و هِندام به كسر ، معرّب هِنداز و هَندام به فتح كه ^۱ لغتى است در انداز و اندام ، بلكه تصريح كرده اند بر آن كه ^۲ فَعلال از غير مضاعف سواى خرغال و خرطال و قسطال نيامده .

قاعده

چون در فارسى يك لغت به چند وجه آمده باشد ، هر كدام كه به لفظ معرّب نزديك باشد ، معرّب را از آن فرا بايد ^۳ گرفت ، هر چند آن لغت ، لغت اصلى نباشد ، بلكه مولد يا مغير باشد . مثالش هِنزَمن به كسر هاء و فتح زاء و سكون نون و ميم بر وزن جردحل ^۴ به سكون حاء ، چنان كه صاحب قاموس گفته به معنى جماعت . و در فارسى انجمن و هنجمن و هنزمن ^۵ هر سه آمده به معنى جماعت و ^۶ مجمع و هنزمن معرّب اخير بايد گرفت ؛ ^۷ چه تغيير از اصل در اين صورت كمتر است و زاء تازى به زاء فارسى نزديك تر از ^۸ جيم تازى است ^۹ . و ^۱۰ تغيير حركات و سكون ميم به واسطه حفظ صيغه عربى است كه در اصل ^۱۱ تعريب همان است و صاحب قاموس دو لفظ اول ^۱۲ به طريق ترديد اصل آن گفته و آن صواب نيست و هنزمن به معنى جماعت از انجمن و هنجمن به معنى مجمع گرفته و اين نيز درست نيست . مثال ديگر ، هنداز به كسر ، كه اصل آن در فارسى هَنداز ^۱۳ و اندازه است ، پس او را از اول بايد فرا گرفت ؛ چه تغيير در آن كم است . ^۱۴ صاحب قاموس از اخير فرا گرفته به واسطه شهرت آن لفظ و اين خلاف قاعده است .