الفاظ معرّب در قرآن و حديث - صفحه 632

گويند ؛ زيرا كه در ميان درزها ۱ پنهان مى شود .
قَزّ : به فتح و تشديد زاء ، معرّب كَژ به فتح و زاء فارسى مخفف ۲ در آخر به معنى ابريشم خام و از اين مأخوذ است كژاكند يعنى جامه اى كه به كژ آكنده كنند براى روز جنگ . و همچنين كژين به معنى كجيم كه عوام كيجم گويند .
جربز و قربز ۳ : معرّب كربز و اين اختلاف بنا بر آن است كه بعضى كربز به كاف فارسى و بعضى به كاف تازى گفته اند معرّب اول جربز و معرّب ثانى قربز ۴ و عربان از لفظ جربز مصدر و فعل اخذ كنند ، يقال جَربَزَ يجربز جربزة ، چون هَندَسَ يهندس هندسة .
دِهليز : به كسر ، معرّب دَهليز به فتح .
جِلَّوز : به كسر جيم و تشديد لام مفتوح ، معرّب كلوز يعنى فندق .
جِلغَوز : به وزن فردوس ، معرّب چِلغوزه به كسر جيم پارسى ۵ و واو مجهول و آن درخت صنوبر كبار است و به واسطه بسيارى غوزه آن را چلغوزه گويند ۶ .
جوز : معرّب گوز .
شونيز : معرّب شنيز ۷ يا شينز ۸ هر دو به شين معجمه يا مهمله به معنى سياه دانه .
جِلواز : به كسر ، معرّب جَلويز به فتح ، به معنى پياده كوتوال .
هِنداز : به كسر ، معرّب اندازه و بعد از تعريب از آن مصدر و اسما اخذ كرده اند ۹ چون هندزه و مهندز . و چون در كلام عرب بعد از ۱۰ دال زاء نمى آيد ، از اين جهت زاء هندزه و مهندز را ۱۱ به سين بدل كرده اند چنانچه ۱۲ مشهور و بر زبان ها مذكور است .
قفيز : معرّب كفيز .
قهندز : معرّب كهن دژ و همچنين قندز معرّب آن است يا مخفف قهندز .

1.اصل: ـ ها.

2.م : مخفف فارسى.

3.اصل : قربز.

4.م : قريز.

5.م :فارسى.

6.م : + و بر ثمر اطلاق يافته چنانچه مشهور است.

7.م : شينز.

8.م : شنز.

9.م :كنند.

10.م :-از.

11.م :- را.

12.م : كردند چنان كه.

صفحه از 652