احادیث صعب و مستصعب - صفحه 7

اثبات این کاربرد، موجب می‌شود که همه احادیث صعب مستعصب را نتوان ناظر به صعوبت علمی دانست.

گفتنی است برخی عالمان معاصر، مقصود از احادیث صعب و مستصعب را صعوبت علمی باطن احادیث اهل‏بیت علیهم السلام دانسته‏اند؛۱ یعنی ظاهر احادیث برای همگان قابل فهم است، اما باطن آنها تنها برای افراد خاصی مفهوم است.

حدیث اهل‏بیت علیهم السلام نیز مانند قرآن، ظاهر و باطن دارد. از این رو، معنای یاد شده، اگر چه قابلیت ذاتی و امکان ثبوتی دارد، اما قرینه درون متنی برای این مطلب به چشم نمی‌آید. افزون بر این، قابل حمل بر همه احادیث باب نیست؛ زیرا گفته شد که از ترکیب واژه‏های «صعب» و «احتمال»، برای نشان دادن صعوبت علمی استفاده نمی‌شود. از این رو، معنای صعوبت علمی، در هر دو شکل خود، دست‌کم در همه احادیث این باب، پشتوانه زبانی ندارد.

2. صعوبت شناخت و پذیرش کمالات اهل‏بیت علیهم السلام

معنای دوم، آن است که احادیث باب را ناظر به کمالات وجودی اهل‏بیت علیهم السلام و منزلت و جایگاه ایشان نزد خدا بدانیم. در این صورت، اضافه «حدیث» به مضاف الیه آن، به تقدیر «فی» و از نوع اضافه ظرفیه است و عبارت «حدیثنا» یا «حدیث آل محمد» به معنای حدیث در باره اهل‏بیت علیهم السلام و نه حدیث صادر شده از آنها است. می‌توان برخی عبارت‏های علامه محمد باقر مجلسی را ناظر به همین معنا، یعنی کمالات وجودی اهل‏بیت علیهم السلام دانست. ایشان در ذیل روایتی که از معانی الاخبار نقل کرده،۲ نوشته است:

۰.لعل المراد الإقرار التام الذی یكون عن معرفة تامة بعلو قدرهم، و غرائب شأنهم؛۳

۰.شاید مقصود، اقرار کامل باشد که از معرفت کامل به منزلت والای اهل‏بیت علیهم السلام و شأن شگفت ایشان بر می‌خیزد.

گفتنی است که ایشان روایات باب را مشتمل بر چند موضوع می‌داند. از این رو، بیان‏های

1.. شرح رسالة الولایة، ج۱، ص۶۸.

2.. بحار الانوار، ج۲، ص۱۸۷، ح۷.

3.. همان، ج۲، ص۱۸۵.

صفحه از 19