توبه كند.^۱

پس از این قضیه، فصل نوینی از مناظرات و احتجاجات آغاز شد و امام علی علیه السلام و یارانش در صدد هدایت خوارج برآمدند. یكی از نمایندگان امام در احتجاجات، عبد الله بن عباس است كه چون حضرت او را برای مناظره و احتجاج با خوارج به سوی آنان می‏فرستد، به او سفارش می‏فرماید كه در مخاصمه و مناظره با خوارج از قرآن استفاده نكند؛ زیرا قرآن قابل حمل بر وجوه مختلف است و بلکه برای مخاصمه با خوارج، از سنت بهره برد؛ چون آنان چاره‏ای جز پذیرش آن ندارند.^۲ در گزارش دیگر آمده است: علی بن ابی طالب، عبدالله بن عباس را به سوی خوارج فرستاد و به او گفت:

۰.اگر به قرآن با تو مناظره كردند، تو از سنت استفاده كن.^۳

عملکرد ابن عباس در مناظره

اما مسأله مهم دیگر، آن که آیا ابن عباس به توصیه امام عمل کرد؟ به عبارت دیگر، گزارش‌های تاریخی مناظره ابن عباس با خوارج را چگونه ترسیم نموده‏اند و حاصل کار چه شد؟ در این باره باید گفت گزارش‌های تاریخیْ متفاوت و در مواردی متناقض است و نقل واحدی به چشم نمی‏خورد. به طور کلی می‏توان این گزارش‌ها را بر چهار قسم دانست:

1) نقش اصلی و موفقیت آمیز ابن عباس

صنعانی (م211ق)، به نقل از ابو زمیل حنفی چنین گزارش می‏دهد كه ابن عباس از امام علی علیه السلام اجازه مناظره با خوارج می‏طلبد، اما حضرت از این مسأله ابراز نگرانی می‏کند. ابن عباس پاسخ می‏دهد: ان شاء الله موفق می‏شوم.^۴ ابن عباس می‏گوید بر آنها وارد شدم، به من گفتند: چه چیز تو را به این‌جا كشانده است؟ گفتم: چرا با علی علیه السلام به مخالفت می‏پردازید و او اولین مؤمنان به رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم بود؟ آنها در پاسخ، عللی را بر شمردند كه از جمله آن بود كه علی، رجال را (برای حكم دادن) وارد حكمیت كرد؛ در حالی كه حكم از آن خدا است (لا