نموده است، با احتمال بالا قابل توجیه است. دانسته است که ابو محمد حسن بن علی بن شعبة حرّانی در میان نُصیریان به ابو محمد بن شعبة الحرّانی نیز یاد شده است.۱ مؤید دیگر در این باره، عدم شهرت اثری با عنوان کتاب الإبتداء از مؤلفی با کنیه «ابو محمد» در ادبیات مکتوب نُصیریان است.
بر اساس آن‌چه حمزة بن علی بن شعبة حرّانی از این اثر نقل کرده، می‌توان گفت که دست‌کم کتاب در بخشی از محتوای خود به مسأله خلقت جهانِ نور و مخلوقات آن پرداخته است. عبارت پرسشی یونس بن ظبیان از امام موسی کاظم علیه السلام در خصوص نخستین مخلوق الهی («ما أوّل ما خلق الله تعالی؟») پیوندی نزدیک با عنوان کتاب الإبتداء دارد؛ یعنی کتاب آغاز [خلقت].
به نظر می‌رسد که این نقل قول حدود دو صفحه از متن چاپ شده حجة العارف را شامل می‌شود:
۰.و قال أبو محمد فی کتابه المعروف بکتاب الإبتداء.... و یمزّقون فی القشاش و فی الدردور خالدین.۲
پس از عبارت استطرادی علی بن حمزة حرّانی که:
۰.و قد وردت روایاتٌ کثیرةٌ غیر ما شرحناه ذکرها أبو محمد الحسن بن علی بن شعبة الحرّانی _ رضی الله عنه _ فی مصنّفاته و حکاها کما جاءت و نقلها من سمعها منه.
دو باره نقل قول از این کتاب ادامه می‌یابد:
۰.و هذه الروایة التی أوردناها أثبت فی العدل و أوضح فی حجة العقل.... و ممّا یدلّ علی ذلک ما قاله جعفر بن محمد منه السلام و قد سأله بشّار الشعیری..... و هذا خبرٌ أحسن ممّا أوردناه فی کتاب حقائق أسرار الدین.۳
عبارت اخیر _ که «این حدیث، از آن‌چه در کتاب حقائق أسرار الدین آورده‌ام، بهتر است» _ جالب توجه است. حدیث روایت شده از بَشّار شَعیری، دال بر وجود 21 دوره خلقت نو و تازه،۴ در هیچ یک از آثار در دسترسِ منسوب به حسن بن شعبة حرّانی وجود ندارد. این مطلب،
1.. همان، ص۲۷۳؛ العلویون تاریخاً و مذهباً، ص۳۰۱.
2.. حجة العارف، ص۲۷۰ - ۲۷۲.
3.. همان، ص۲۷۲.
4.. متن این حدیث چنین است: «و قد سأله [=جعفر بن محمد] بشّار الشعیری: یا مولای! هل کان آدم قبل آدمنا، و عالَمٌ قبل عالَمنا؟ قال: نعم، کان آدمٌ و آدمٌ حتی عدّ واحداً و عشرین آدم. قال: و سأله أیضاً إذا حصل أهل الجنة فی الجنة و أهل النار فی النار هل یخلق الله خلقاً غیرهم؟ فقال: یا بشّار! ترید أن تعطّل ملکه؟ إنّ ربّک لم یزل خالقاً بلا نهایة».
