معناشناسی، مختصات و مصادیق «حجب و سرادقات» در حدیث شیعه - صفحه 117

این مفهوم مصطلح از واژه حجاب، ارتباط بسیار نزدیکی با معنای لغوی دارد و در واقع، نوعی دعای کتبی محسوب می‌شود که منجر به حفاظت از انسان می‌شود و مانع از رسیدن شر به انسان می‌شود؛ برای نمونه در حجاب امام علی بن حسین علیه السلام پس از استعانت و استیجار از درگاه خداوند متعال، نجات از آفات شب و صبح و نیز مکر مکاران و یا حسد حسودان طلب شده است.۱ و یا در حجاب امام موسی بن جعفر علیه السلام با توکل بر خداوند متعال و استعانت از اسمای حسنای الهی و بیان تسلیم در برابر حق، نجات از خذلان و خواری و نیز ترد شدن از بارگاه حق تعالی طلب شده تا در سایه‌سار حفظ خداوند از آفات و بدی‌ها امان جسته شود.۲

گونه سوم، روایاتی هستند که از وجود «حجاب‌هایی» ما بین خداوند متعال و سایر مخلوقات خبر می‌دهند و آنها را مراتبی از خلقت برمی‌شمارند. روایات در این زمینه فراوان است.۳ در این روایات، مراد از حجاب (/ حجب) مانعی است میان بنده و خداوند متعال که فاصله انداز میان بنده و خداوند متعال به شمار می‌آید. پاره‌ای از این روایات از تعدد این حجاب‌ها گزارش می‌دهند که میان خداوند و تمامی مخلوقات حتی ملائک مقرب و یا نبی اکرم صلی الله علیه و اله وجود دارند؛ برای نمونه، در روایات می‌خوانیم که میان خداوند و بندگان هفتاد هزار حجاب است و نزدیک‌ترین مخلوقات به خداوند متعال پیامبر صلی الله علیه و اله و حضرت اسرافیل علیه السلام است که میان ایشان و خداوند چهار حجاب از نور، ضلمت، ابر و آب است.۴ یا بیان شده که بین پیامبر صلی الله علیه و اله و خداوند متعال جز حجابی از نور حجابی نیست.۵

در برخی روایات نیز از شکافته شدن این حجاب‌ها از راه دیده دل سخن گفته شده که کاشف حجاب‌های نور و رسیدن به معدن عظمت و آویختگی به قدس خداوند متعال است۶ و یا روایات می‌فرمایند که تربت امام حسین علیه السلام حجاب‌های هفت‌گانه را می‌شکافد.۷ بنا بر این، «حجاب» در لسان روایات هم به معنای لغوی، یعنی پوشش و مانع

1.. همان.

2.. همان، ص۳۰۰.

3.. الرسائل التوحیدیه، ص۱۱۲؛ بحار الانوار، ج۵۵، ص۴۴.

4.. التفسیر القمی، ج۲، ص۱۰.

5.. شرح الأخبار، ج۲، ص۴۷۵.

6.. إقبال الأعمال، ج۳، ص۲۹۹.

7.. مصباح المتهجد، ص۱۱۵.

صفحه از 131