ان التقریر لایزاحم التنصیص علی الخلاف؛۱
۰.تقریر، با سخن صریحی که بر خلاف آن باشد، مزاحمت نمیكند.
امور یاد شده، ایجاب میكند که در این زمینه، با تأمّل بیشتر بحث كنیم و جوانب آن را مورد بررسی قرار دهیم.
به نظر میرسد نخستین و مهمترین نكته قابل تأمّل در پیوند با تقریر، عبارتی است كه به عنوان تعریف آن ارائه شده و تا حدودی مشهور است. این مقاله درصدد است، پس از ارزیابی تعریف مزبور، تعریف دیگری برای تقریر ارائه دهد كه بر خلاف تعریف مشهور، دارای جامعیت است و اقسام و نمونههای گوناگونی را شامل میشود.
تعریف تقریر
صاحب قوانین در تعریف این اصطلاح مینویسد:
۰.هو أن یفعل بحضوره فعل أو اطلع علی فعل فی عصره و لم ینكر... فالظاهر من السكوت الرضا بفعله؛۲
۰.تقریر آن است كه در حضور معصوم علیه السلام كاری انجام شود، یا او بر كاری كه در عصرش انجام گرفته، مطلع شود و مورد انكار او واقع نشود... بنا بر این، ظاهر سكوت وی آن است كه به انجام آن كار راضی است.
در مباحث شهید سید محمد باقر صدر نیز آمده است:
۰.تقریره ای سكوته عن فعل غیره بنحو یدل علی قبوله؛۳
۰.تقریر معصوم یعنی سكوت او نسبت به كار غیر، به گونهای كه دلالت بر پذیرش آن داشته باشد.
مرحوم مظفر نیز مینویسد:
۰.مقصود از تقریر معصوم علیه السلام آن است كه شخصی در حضور وی، كاری انجام دهد و او، نسبت به آن سكوت نماید. و این در حالی است كه به آن كار، توجه و آگاهی دارد و چنان چه انجام دهنده، خطاكار باشد، میتواند او را متنبه نماید... سكوت معصوم علیه السلام و جلوگیری نكردن از انجام آن كار و یا ابراز نداشتن چیزی
1.. مصباح الفقیه، ج۱، ص۳۳.
2.. قوانین الاصول، ص۴۹۵.
3.. دروس فی علم الاصول، ج۱، ص۶۲.