«معيارهای تضعيف» رجاليان متقدم در حوزه «حديث پژوهی راويان» - صفحه 23

ضعیف،۱ ضعیف ضعیف،۲ ضعیف جداً،۳ ضعیف جداً و فی مذهبه ارتفاع،۴ ضعیف جدا لا یلتفت الیه،۵ ضعیف جداً فاسد المذهب،۶ ضعیف جداً فاسد الاعتقاد لایعتمد فی شیء،۷ ضعیف جداً لایعوّل علیه و لا یلتفت الی ما تفرّد به،۸ ضعیف فاسد المذهب،۹ ضعیف غال،۱۰ ضعیف الرأی،۱۱ ضعیف فی نفسه،۱۲ ضعیف فی مذهبه،۱۳ و ضعّفه جماعة من اصحابنا۱۴ .

در مواردی که ضعف به صورت مطلق آمده است، بیشتر به همان ضعف حدیث‌پژوهی راوی انصراف دارد و در موارد مقید، جهت ضعف آشکار شده است. گفتنی است که پیش از شیعیان، رجالیان عامه از واژه ضعیف، به ویژه مطلق، بسیار استفاده کرده‌اند.۱۵ آنها نیز در جهت تضعیف فرایند علمی تحدیث در راوی به کار برده‌اند.

رجالیان متأخر در بازخوانی متون کهن رجالی، مطلق واژه «ضعیف» را نشان جرح۱۶ و یا ذم۱۷ راوی دانسته‌اند.

با واکاوی در کتاب‌های رجالی شیعه دریافتیم که کشی هیچ‌گاه از عبارت ضعیف و مشتقات آن استفاده نکرده است، ولی در مقابل ابن غضایری 93 بار، نجاشی 77 بار، رجال الطوسی 22 بار و فهرست الطوسی نُه بار از واژگان و مشتقات ضعیف بهره برده‌اند.

1.. رجال ابن الغضائری، ص۲۴، ۳۸، ۷۵، ۷۶، ۱۰۹، ۱۱۰ و...

2.. رجال ابن‏ داود، ص۵۰۹.

3.. رجال النجاشی، ص۶۱، ۱۵۶، ۲۵۱، ۲۵۵و...

4.. همان، ص۲۲۹.

5.. رجال ابن الغضائری، ص۹۶.

6.. همان، ص۸۰.

7.. رجال النجاشی، ص۲۵۱ و ۳۳۳.

8.. همان، ص۳۶۵ و ۴۱۷؛ فهرست الطوسی، ص۳۰۳.

9.. خلاصه الاقوال، ص۲۵۲.

10.. رجال النجاشی، ص۲۱۷و ۲۲۶.

11.. خلاصة الاقوال، ص۲۱۴.

12.. رجال ابن الغضائری، ص۵۱.

13.. رجال النجاشی، ص۷۴و ۱۵۵.

14.. فهرست الطوسی، ص۴۰۲.

15.. ر.ک: طبقات الکبری، ج۵، ص۳۵، ۴۸۷، ۴۹۱ و ۴۹۵؛ ج۶، ص۱۶۸، ۳۵۹و...؛ تاریخابنمعین، ص۲۹، ۳۲، ۴۴، ۴۵، ۴۸، ۵۷، ۶۳، ۹۵، ۱۰۰ و۱۰۴و...؛ العللومعرفةالرجال، ج۱، ص۲۲، ۳۱، ۳۰۰، ۳۸۴، ۳۸۵و...

16.. الرعایة فی علم الدرایة، ص۲۰۹؛ الوجیزة، ص۵؛ جامع المقال، ص۲۶؛ نهایة الدرایة، ص۴۳۱؛ مقباس الهدایة، ج۲، ص۲۹۵.

17.. الرواشح السماویة، ص۶۰ (الراشحة الثانیة عشر).

صفحه از 27