فضيلت علم اعطايي به اهل بيت عليهم السلام - صفحه 7

او نيز در سنين جواني به سر مي برد و به امامت نرسيده بود. اين نيز پرسشي است كه بايد بدان پاسخ داد. امّا پيش از همه بايد پرسيد كه آيا مفهوم «اوتوا العلم» يك مفهوم ارزشي است كه اثبات آن براي اهل بيت، فضيلتي آورد؟

مفهوم «اوتوا العلم»

گردآوري و كند و كاو مفهوم «اوتوا العلم» در قرآن به ما مي فهماند كه اين اصطلاح، يك مفهوم ارزشي و متفاوت با علم مطلق است. علم بدون ضميمه شدن شرط‌ها و يا قرينه هاي جانبي، نه در قرآن و نه در احاديث، لزوماً و به طور هميشگي، مثبت و ارزش‌مند نيست. (بنگريد به سوره جاثيه، آيه 23: واضلّه الله علي علم) امّا با دقّت در موارد هشت‌گانه كاربرد «اوتوا العلم» در قرآن، مي توان فهميد كه آن يك مفهوم با بار ارزشي مثبت است. ما براي آن كه اين نكته را اثبات كنيم، تفاسير مهم شيعه و يك تفسير از اهل سنّت را در باره يك يك آياتي كه اين اصطلاح در آن‌ها به كار رفته است، بررسي كرده ايم كه حاصل آن مي آيد. آن چه اين پژوهش را توجيه مي كند، آن است كه عقيده مفسّران را در باره انحصار يا عدم انحصار اين مفهوم به ائمّه عليهم السلام در اختيار ما مي نهد. هر چند كه ممكن است در نهايت، به تفاوت مفهومي اين اصطلاح برسيم. يعني نتوانيم اثبات كنيم كه اين اصطلاح در همه جاي قرآن به يك معنا به كار رفته است و يا با تغيير اندكي در هر آيه بويژه در آيه مورد بحث، هم‌راه شده است. در هر صورت، نياز به اين پژوهش اوّليه به چشم مي خورد.
اوّلين آيه: سوره نحل، آيه 27: ثُمَّ يَوْمَ الْقِيَـمَةِ يُخْزِيهِمْ وَ يَقُولُ أَيْنَ شُرَكَآءِي الَّذِينَ كُنتُمْ تُشَـقُّونَ فِيهِمْ قَالَ الَّذِينَ أُوتُواْ الْعِلْـمَ إِنَّ الْخِزْي الْيَوْمَ وَ السُّوءَ عَلَي الْكَـفِرِينَ.
اقوال مفسّران در اين آيه در باره مراد از «اوتوا العلم» مختلف است. طبرسي، مقصود از آن را عالمان به خداوند، دين خدا و احكام الهي گرفته و گفته ابن عباس را كه فرشتگان مقصود آيه است، نيز نقل كرده است ( ترجمه مجمع البيان، ج 13، ص 248).
امّا تفسير نور الثقلين و الميزان، مقصود را ائمّه معصومان عليهم السلام دانسته اند ( نور الثقلين، ج 3، ص 340). علامه طباطبايي، اين را برخاسته از صرف لفظ نمي داند و از قرينه سياق كه قرينه مهمّي براي ايشان محسوب مي شود، استفاده كرده و بر اساس قرينه مقامي، اين مورد را مختص امامان عليهم السلام دانسته و قول كساني را كه مراد از «الّذين اوتوا العلم» را پيامبران و يا مجموع پيامبران و مؤمنان عالم به خداوند، و يا تنها مؤمنان و يا تنها فرشتگان دانسته اند، ردّ مي كند ( ترجمه الميزان، ج 12، ص 341).
دليل اصلي علامه، افزون بر قرينه مقامي، سخن گفتن اين عدّه در روز قيامت است. روزي كه جز كساني كه از خداوند اذن دارند و حرف صواب و درست مي‌زنند، اجازه سخن گفتن ندارند (سوره نبأ، آيه 38). و اين دو صفت، تنها بر كساني مانند معصومان عليهم السلام كه مصون از گزاف گويي و خطا و باطل هستند، صدق مي كند. ( الميزان في تفسير القرآن، ج 12، ص 233)

صفحه از 18