خامي، آتش دوزخ شعله ور است و در هم شكننده اعضاي بدن است. او هر روگردان از حق و مستكبري را به سوي خود مي خواند (المعارج، آيه 10 ـ 17).
بنا بر اين، روايت مورد بحث، به دليل تعارض محتواي آن با ظاهر قرآن، قابل اعتنا نيست. افزون بر اين، منابع نقل اين حديث نيز بسيار کم‌اند.
هيثمي نيز در مجمع الزوائد (ج 10، ص 350) در باره اين حديث مي‌نويسد: «ابو يعلي اين حديث را نقل کرده است. راوي سوم، الفضل ابن عيسي الرقاشي، در نزد همه رجاليان فرد ضعيفي است چنان که ابن کثير نيز اين روايت را حديث غريب ناميده است ( تفسير ابن کثير، ج 1، ص 449).
برخورد ائمّه عليهم السلام با اين ضرب المثل
الف. برخورد امير مؤمنان عليه السلام
با تلاش‌هاي پيامبر اسلام، بسياري از باورهاي جاهلي در حوزه‌هاي گوناگون، مانند عقيده بت‌پرستي، از بين رفتند و بسياري نيز اصلاح شدند. امّا حوزه اخلاق و رفتار، به کار فرهنگي دراز مدّت و حضور مديران آگاه ـ به ساختار شخصيت انساني و توانا به تربيتش ـ در کانون اداره جامعه يعني حکومت نياز داشت. فرصتي که با رحلت پيامبر صلي الله عليه و آله و به حاشيه رانده شدن رهبر معصوم، از دست رفت و جامعه نوپاي اسلام از راه‌بري مديران آگاه به تربيت انسان محروم شد و به حال خود رها گشت. و چنين شد که برخي حالات و روحيات جاهلي که با ظهور اسلام، افسرده و نيمه جان شده بودند، آهسته آهسته قدرت خود را بازيافته و توانستند جايگاه از دست رفته خود را بازيابند. آري، اين گونه بود که تنها با گذشت سه دهه از وفات پيامبر، برخي شعارهاي جاهلي از زبان بعضي از مهاجران بر آمد و فرياد امير مؤمنان را در آورد. با برفروخته شدن آتش جنگ جمل، شاهد به کار گيري بي پروا و توأم با فخر اين ضرب المثل جاهلي از سوي فرماندهان شورشي جمل هستيم. آنان با اين که با امام بيعت کرده بودند، امّا پس از نااميدي از دست يافتن به پست سياسي ( کمال الدين، ج 2، ص 464، از سعد بن عبد الله قمي) در حکومت ايشان، خون‌خواهي از قتل عثمان را بهانه کردند و بر ايشان شوريدند. و وقتي به آن‌ها گفته مي‌شد شما بيعت کرده‌ايد و بايد بدان پيمان پايبند باشيد و به آن بازگرديد، آن را مايه ننگ مي‌دانستند و هم‌چون اعراب جاهلي بر اين باور بودند که اگر به عهد بيعت خود برگردند، باعث سرافکندگي و مايه عار آنان خواهد شد. و از سوي ديگر مي‌دانستند اين پيمان‌شکني و مرگ احتمالي در اين مسير، باعث جهنّمي شدن آن‌ها مي‌شود، با اين حال غرور و تکبّرشان به آن‌ها اجازه بازگشت نمي‌داد. و بر اساس همين انديشه جاهلي بود که فکر مي‌کردند اين جهنّمي شدن بهتر از آن است که ننگ بازگشت را بپذيرند. چنين بود که امير مؤمنان عليه السلام بدان واکنش نشان داد:
