راوي‌شناسي / هشام بن حکم

سيد مهدي رحمتي ^۱

چکيده

هشام بن حکم، از برجسته‌ترين و تأثيرگذارترين علماي شيعي در قرن دوم هجري است؛ قرني که از يک سو، محلّ تلاقي و تصادم آرا و افکار مختلف بوده و از سوي ديگر، نقطه عطفي در تاريخ تشيع و بلکه اسلام است. در اين قرن، به سبب انتقال قدرت سياسي از اموي به عباسي، فرصتي از براي نحل گوناگون حاصل گرديد تا به تحکيم و اشاعه مباني فکري و عقيدتي خود بپردازند.
در اين دوران، صادقين عليه السلام به بنيان‌گذاري مکتبي پرداختند که انديشه و اعتقاد شيعي را مستحکم ساخت و تحوّلي شگرف در محدوده فرهنگ و انديشه اسلامي ايجاد نمود و دانش‌آموختگاني نظير هشام بن حکم، زرارة بن اعين، مؤمن الطاق، و هشام بن سالم را به جامعه تشيع و بلکه اسلام عرضه کرد.
اين نوشتار بر آن است که با بهره‌گيري از متون معتبر و برجسته اسلامي، به کشف حقيقت و بازشناخت ابعاد شخصيت متکلّم برجسته مدافع و ناصر بحق حريم ولايت هشام بن حکم، پرداخته و به صورت هرچند مختصر ضمن بيان شرح احوال و آثار ايشان، افکار و گرايش‌هاي کلامي او را منعکس سازد.

کليد واژه‌ها: هشام بن حکم، شرح احوال، کلام، مناظره، آثار.

ولادت

گزارشي روشني از سوي تاريخ‌نگاران و رجاليان نسبت به سال ولادت و فوت هشام بن حکم ارائه نشده، امّا شرح حال‌نويسان بر اساس شواهد و قرائن تاريخي، ولادت وي را در اوايل قرن دوم هجري ذکر کرده‌اند.