راوي‌شناسي / هشام بن حکم - صفحه 231

هشام: چنان چه خدا نبوّت را منعقد مي‌سازد.
ضرار: پس او در اين صورت پيغمبر است.
هشام: نه پيغمبر نيست؛ چون عقد نبوّت به دست اهل آسمان است و عقد امامت به دست اهل زمين. عقد نبوّت، به نزول فرشتگان است و عقد امامت، به گفته پيغمبر است؛ ولي هر دو به دستور خدا است و به امر او بسته مي‌شوند.
ضرار: دليل بر اين چيست؟
هشام: اضطرار دليل آن است.
ضررا: اضطرار آن چگونه است؟
هشام: يکي از سه احتمال است: احتمال اوّل آن که بعد از پيغمبر صلي الله عليه و آله، خدا از عموم بشر رفع تکليف کرده و امر و نهي براي آن‌ها ندارد و آن‌ها مانند درندگان و جانوران بلا تکليف هستند. اي ضرار، تو مي گوئي که پس از رسول خدا، تکليف از مردم برداشته است؟
ضرار: نه، اين را نگويم.
هشام: احتمال دوم آن که همه مردم پس از پيغمبر، چون خود پيغمبر، علم لدني يافتند و هيچ کس در فهم وظايف ديني خود به ديگري نياز ندارد و خود به خود تکليف‌دان و حق‌فهم شده اند و اختلافي در ميان نبود. آيا تو مي گويي که همه مردم دانشمندان الهي شدند و در علم دين به پايه پيغمبر رسيدند و احدي به احدي نيازمند نيست و خود به خود مستغني هستند در رسيدن به حقايق دين بي‌نياز شدند؟
ضرار: خير، من اين طور نمي گويم، بلکه آن‌ها به ديگري نياز داشتند.
هشام: پس به ناچار احتمال سوم باقي مي‌ماند و آن اين که بايد در ميان آن‌ها دانش‌مندي باشد که رسول خدا براي آنها معين کرده است که سهو ندارد و خطا نمي‌کند و ستم روا نمي‌دارد. از گناهان، معصوم است و از خطاها بر کنار. مردم به او احتياج دارند و او به کسي احتياج ندارد.
ضرار: چه دليل و نشانه اي براي چنين عالمي وجود دارد؟
هشام: هشت نشانه دارد: چهار صفت خانوادگي و چهار وصف شخصي. آن چهاري که در وصف نژاد او است: 1. از يک جنسي از اجناس بشري معروف باشد 2. از تيره و قبيله مشهوري باشد. 3. از خاندان آبرومند و شناخته شده اي باشد. 4. از طرف صاحب ملّت الهيه (پيامبر صلي الله عليه و آله) اشاره اي در باره او شده باشد. در ميان اجناس بشري، جنسي از جنس عرب، معروف‌تر نيست که صاحب شريعت و دعوت رسالت، از آن‌هاست؛ همان که هر روز پنج نوبت بالاي مساجد به نام او بانگ زنند که: أشهد أن لا اله الا الله و اشهد أنّ محمداً رسول الله.
پس دعوت او به گوش هر نيکوکار، بدرفتار، دانا و نادان، اقرارکننده‌ و انکارکننده، در شرق و غرب زمين مي‌رسد و اگر روا بود که حجّت بر اين خلق، از جنس ديگري باشد،

صفحه از 247