راوي‌شناسي / هشام بن حکم - صفحه 232

بايد جوينده و خواستار، عمري جستجو کند و به او پي نبرد و روا باشد که او را در نژاد ديگري از بشر، مانند عجم و ديگران، بجويد. در نتيجه لازم مي‌آيد از راهي که خدا براي بشر مصلحت جويي کرده، فساد به وجود آيد. و اين در حکمت و عدل خدا، روا نباشد که بر مردم امري را واجب کند که يافت نشود. و چون اين موضوع جايز نباشد روا نيست که امام و رهبر، از غير جنس عرب باشد؛ چون به صاحب شريعت و دعوت اسلام پيوست دارد. و در ميان جنس عرب هم روا نيست که در غير تيره و قبيله پيغمبر که قريشند باشد؛ براي آن که نژاد آنان به پيغمبر نزديک است. و چون روا نشد که در قبيله ديگر باشد، روا نيست مگر آن که اين قبيله در خانداني باشد که پيغمبر از آن‌هاست؛ براي نزديکي آن خاندان با صاحب رسالت. و چون اهل اين خاندان بسيارند به ناچار در امر امامت به ستيزه و گفتگو پردازند و براي برتري و شرافت اين مقام، هر يک مدّعي آن گردند. و لذا بايست صاحب ملّت و دعوت که رسول خداست، او را نشان دهد و شخص، و نام و نسبش را بيان کند تا ديگري در آن طمع نکند.
امّا آن چهار صفت که در خود شخص امام لازم است: 1. آن‌که از همه مردم در فرائض الهي و دستورات و احکام، او داناتر باشد تا آن که هيچ خُرد و درشتي از آن‌ها پوشيده نباشد. 2. از گناهان، معصوم و بر کنار باشد. 3. از همه مردم شجاع‌تر باشد. 4. از همه مردم سخاوت‌مند تر و بخشنده تر باشد.
در اين جا عبد الله بن يزيد اباضي وارد گفتگو شد و از هشام پرسيد:
از کجا مي گويي که بايد اعلم مردم باشد؟
هشام: براي آن که اگر عالم به همه حدود خدا و احکام، شرائع و سنن او نباشد، اطميناني از طرف او نيست که حدود الهي را زير و رو کند و کسي که مستحق تازيانه است، دستش را ببرد و کسي که بايد دستش را بريد، تازيانه زند و حدودي را که خداي ـ عزّ و جلّ ـ معين کرده، طبق دستور او اجرا نکند و از راهي که خداي ـ عزّ و جلّ ـ صلاح را طلب کرده است، فساد و تباهي رخ دهد.
عبد الله بن يزيد: از کجا مي گويي بايد امام، از گناهان معصوم باشد؟
هشام: براي آن که اگر معصوم نباشد، گناه ورزد و خطا کند و بر خويش و نزديکانش، جرم پوشي کند. و خدا چنين کسي را حجّت خلق خود نسازد.
عبد الله بن يزيد: از کجا گويي که بايد از همه مردم شجاع‌تر باشد؟
هشام: براي آن که او ستاد و پناه‌گاه مسلماناني است که در جنگ، از دشمن بگريزند و به وي برگردند و در کنار او پناه گيرند.
خدا ـ عزّ و جلّ ـ در سوره انفال، آيه 16، فرموده است: «هر کدامشان که در آن روز پشت به جنگ کنند، جز به قصد اين که ناحيه نبرد را بگردانند يا به ستاد خود برگردند، گرفتار خشم خدايند. و اگر امام، شجاع نباشد و خود، از جهاد بگريزد، و گرفتار خشم خدا گردد و روا نباشد کسي که گرفتار خشم خداست، حجّت خدا بر خلقش گردد.

صفحه از 247