«کتاب الألفاظ» که نخستين کتاب در علم اصول شمرده شده است ( تأسيس الشيعة لعلوم الاسلام، ص 31). در فقه نيز کتاب‌هايي را از قبيل «علل التحريم» و «کتاب الفرائض» نگاشته است ( الرجال، نجاشي، ص 433).
کتاب‌هاي فهرست و رجال، حدود سي کتاب و رساله وي را نام برده‌اند که متأسّفانه امروزه هيچ يک از آن‌ها در اختيار ما نيست. گستره موضوعي اين نگاشته‌ها به نحوي است که خود گواه بر جامعيت، نشاط و شخصيت بي نظير علمي او است.
در مجموع 35 عنوان کتابي که به وي تعلّق دارد، موضوعات فقه، اصول، فلسفه و کلام نمايان است. البته نقطه عطف آثار وي، انديشه‌هاي کلامي او و بويژه بحث امامت و رديه‌نگاري است. از جمله: التوحيد؛ الإمامة التدبير في الإمامة؛ الجبر و القدر؛ الدلالة علي حدوث الأشياء؛ الردّ علي أصحاب الإثنين؛ الردّ علي أرسطاطاليس في التوحيد؛ الردّ علي شيطان الطاق؛ الردّ علي هشام الجواليقي ( الفهرست ملحقات ، ابن نديم، ص 217 و 218؛ الرجال، نجاشي، ص 433؛ الفهرست، طوسي، ص 355، ش 771).
مناظره‌ها
هشام بن حکم در علم کلام و فنّ مناظره، گوي سبقت را از ديگران ربوده بود. مناظره‌هاي به يادگار مانده از وي در دفاع منطقي، مستدل و استوار از مباني و اصول اماميه، تخصّص و يکتايي ايشان را در اين فن روشن مي‌سازد به طوري که مناظره و تبحّر ايشان در اين امر، وجه تمايز و افتراق وي از ديگر دانشيان بوده است ( اختيار معرفة الرجال، ص 271 ـ 273).
ايشان با بزرگاني نظير ابو عثمان عمرو بن عبيد عبد التميمي البصري (80 ـ 144ه) دومين رهبر معتزلي، ابو الهذيل (135 ـ 235ه)، عبد الرحمان بن کيسان ابو بکر الاصم البصري (200ه)، و نظّام (140 ـ 231ه) مناظره کرد و جملگي ايشان بر توانايي و گستره علمي وي گواهي داده‌اند (مناقب آل أبي طالب، ج 1، ص 235؛ اختيار معرفة الرجال، ص 271، ش 490؛ ص 274، ش 493).
آن چه از متون شريف روايي بر مي‌آيد آن است که علم کلام، يعني بحث و بررسي اعتقادات و مسائل بنيادين اسلامي بويژه ولايت و رهبري برگزيدگان الهي و ائمّه معصومان عليهم السلام، پيشتر و ديرينه‌تر از ديگر مسائل است.
امام باقر عليه السلام فرمود: «اسلام بر پنج پايه نهاده شده: نماز، زکات، روزه، حج و ولايت. و به چيزي مانند ولايت ندا داده نشد؛ مردم آن چهار را گرفتند و اين، يعني ولايت، را رها کردند.» ( الکافي، ج ۲، ص، ۱۸).
از اين رو، امام با مقدم داشتن هشام بن حکم متکلّم بر ارباب فقه و حديث، در حقيقت قصد ارزش‌بخشي و تجليل از هشام را به عنوان يکّه تاز عرصه مباحث کلامي اعتقادي داشته است.
