جستاری در مفهوم «نسخه»؛ سبکی در گردآوری و گزارش احادیث - صفحه 45

نکته مهم آن است که داود بن سلیمان بن یوسف غازی،۱ مؤلف کتابی است که امروزه با نام مسند الإمام رضا علیه السلام ، شهرت دارد. بخشی از سند موجود در ابتدای کتاب این‌گونه است:

قال: أنبأنا أبو الحسن علی بن محمد بن مهرویه القزوینی، بها قال: حدثنا داود بن سلیمان بن یوسف أبو أحمد الغازی، قال: حدثنی علی بن موسی الرضا علیه السلام ، قال: حدثنی أبی موسی بن جعفر، عن أبیه جعفر بن محمد، عن أبیه محمد بن علی، عن أبیه علی بن الحسین، عن أبیه الحسن بن علی، عن أبیه علی بن أبی طالب علیهم السلام ، قال: قال رسول الله صلی الله علیه وآله .۲

در ادامه نقل احادیث، اسناد موجود در ابتدای احادیث، با «و بالاسناد المذکور، قال رسول الله صلی الله علیه وآله » و «بالاسناد، قال رسول الله صلی الله علیه وآله »، آغاز شده است. این کتاب مشتمل بر چهل حدیث نبوی صلی الله علیه وآله است.۳

مطالعه سایر احادیث روایت شده از این راوی نشان می‌دهد که وی علاوه بر احادیث نبوی صلی الله علیه وآله ، برخی احادیث علوی علیه السلام را نیز در کتاب خود گرد آورده بود. به این ترتیب، اسناد موجود در برخی احادیث، به واسطه امام رضا علیه السلام به امیر المؤمنین علیه السلام ختم می‌شود.۴ همچنین، حدیثی از امام صادق علیه السلام نیز در روایات این راوی مشاهده می‌شود.۵

بنا بر این، می‌توان اثر برجای مانده از داود بن سلیمان را مانند کتاب أحمد بن عامر، از جمله نسخه‌های بر جای مانده از پیشینیان دانست که با نامی دیگر شهرت یافته‌اند. بر اساس گزارش نجاشی (م450ق)، خطیب بغدادی (م463ق) و ذهبی (م748ق)، این دو اثر را باید «نسخه» نامید. این احتمال وجود دارد که شهرت این دو کتاب به نام‌های دیگر،

1.. از وی به تصحیف «القزاز، الرازی، القاری، المغازی، الفراء، الغزاء»، نیز یاد شده است (ر.ک: مسند الإمام رضا علیه السلام ، مقدمه تحقیق، ص۲۸).

2.. مسند الإمام رضا علیه السلام ، ص۶۰.

3.. محمد جواد حسینی جلالی، محقق نسخه انتشار یافته، نُه حدیث را نیز با استفاده از گزارش علامه مجلسی از بحار الأنوار در انتهای این مجموعه افزوده است که آنها نیز با سند «و بهذا الإسناد» آغاز می‌شود (ر.ک: همان، ص۶۷-۶۸).

4.. برای نمونه: «حدثنا علی بن عبد الله الوراق _ رضی الله عنه _، قال: حدثنا علی بن محمد بن مهرویه القزوینی، قال: حدثنا داود بن سلیمان الغازی، عن أبی الحسن علی بن موسی الرضا علیه السلام ، عن أبیه، عن آبائه، عن أمیر المؤمنین علیه السلام أنه قال» (عیون أخبار الرضا علیه السلام ، ج۱، ص۲۵۳، ح۲۵). برای مشاهده دیگر نمونه‌ها، ر.ک: همان، ج۱، ص۱۲۸، ح۴۰؛ الأمالی (المفید)، ص۳۰۹، ح۸؛ الأمالی (الطوسی)، ص۷۸، ح۱۱۵؛ ص۵۶، ح۷۸.

5.. عیون أخبار الرضا علیه السلام ، ج۱، ص۲۷۹، ح۸۴.

صفحه از 51