بررسی محتوایی حدیث استعداد فقر^۱ و نقد برخی از دیدگاه‌ها

علی اکبر فراتی^۲

چکیده

یکی از روایاتی که به لحاظ ترکیب لفظی و برون‌داد معنایی، توجیهات مختلفی یافته و برخی همچون سید مرتضی در کنار آیات و روایات دیگری که در ظاهر دارای مشکل می‌نمایند، به آن پرداخته‏اند، روایت استعداد فقر دوستداران اهل بیت است. در این نوشتار سعی شده است با توجه به الفاظ متن و معانی دقیق آن، و نیز عنایت به سیاق و فضای صدور روایت و نگاه جمعی به احادیث هم‌موضوع، تفسیر‏های ارائه شده بررسی شود و تفسیر درست و دقیق‌تری برای آن ارائه شده، به تناسب معنا، مشکل اعرابی روایت در حد ممکن حل گردد و رابطه‌ معنا و اعراب مد نظر قرار گیرد.

واکاوی چنین احادیثی در عدم پذیرش بی‌چون و چرای اقوال علمای پیشین در تفسیر روایات یا آیات و پرداختن به نقد ایشان مؤثر است.

کلیدواژه‌ها: حدیث استعداد فقر، نقد شرح حدیث، اعراب و معنا، فضای صدور، خانواده احادیث.

درآمد

از روایاتی که آرای متفاوتی در تبیین آن آمده، روایت استعداد فقر است و اقوال شارحان در تفسیر آن چندان خالی از تناقض نیست. در این نوشتار، به بررسی دیدگاه‌های مختلف در باره واژگان و مجاز روایت و اعراب‏‏های محتمل مؤثر در فهم آن پرداخته می‌شود و وجه مقبول در روایت بیان خواهد شد.

روایت در منابع کهن

سخن در این نوشته در باره نقد متنی روایت است و نقد سندی را در بر نمی‌گیرد؛