گرنه، هر جا فقر به تنهایی ذکر شود، فقط با مضافی مقدر _ که نیازمند قراین صارفه و مانعه قابل قبول است _ محتمل یوم الفقر میشود، و گر نه چندان علمی و استوار نیست.
در این تفسیر، نصب جلباب و تجفاف بر اساس مفعول به بودن است و استعداد در معنای اعداد گرفته شده است؛ گویی معنای باب افعال در فعل تضمین شده است.
نگاهی به يک روايت
برخی احادیث در ظاهر این معنا را تأیید میکنند:
قَالَ رَجُلٌ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ _ علیه السلام _ : حَدِيثٌ يُروَی أَنَّ رَجُلًا قَالَ لِأَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ _ علیه السلام _: إِنِّي أُحِبُّكَ، فَقَالَ لَهُ: أَعِدَّ لِلْفَقْرِ جِلْبَاباً، فَقَالَ: لَيْسَ هَكَذَا قَالَ، إِنَّمَا قَالَ لَهُ: أَعْدَدْتَ لِفَاقَتِكَ جِلْبَاباً يَعْنِي يَوْمَ الْقِيَامَةِ.۱
در اینجا حضرت فقر روز قیامت را بیان فرمودهاند که نیازمند آماده ساختن پوشش است و در ابتدا میتواند شاهدی باشد بر صحت قول ابوعبید و دیگران. اما اگر این تکْروایت را در کنار دیگر روایات استعداد فقر قرار دهیم، به این حداقل رهنمون میشویم که روایت به فراخور مخاطب و سؤالکننده در صدد بیان و توجیه فقر است تا فقر دنیوی را تأیید نکند. اما اگر در پاسخ منقول از امام دقت کنیم، تفسیری از روایت دیده نمیشود، بلکه نقل روایت را غلط میشمرد و میفرماید: امام علی _ علیه السلام _ به آن فرد شیعه چنین نفرمود، بلکه فرمود: [با دوستی ما] برای فاقه و روز قیامتت پوشش و جلباب آماده ساختهای. همچنین به فعل در روایت دقت کنیم، فعل در روایت استعداد فقر (روایت مورد بحث مقاله) _ که مضمونش در سخن آن مرد شیعه به امام صادق _ علیه السلام _ آمده است _ امر است؛ یعنی (اعدّ)، اما در پاسخ امام به نقل روایت، فعل ماضی است؛ یعنی (اعددت). به نظر میرسد که این امر ناشی از تفاوت در دو روایت باشد. در حقیقت، آن حضرت اصلاً روایت نقل شده توسط شخص مخاطب۲ را کنار گذارده و روایت دیگری
1.. معانی الأخبار، ص۱۸۲.
2.. أعدّ للفقر جلباباً.