حدیث خبر میدهد؛۱ علاوه بر آن که در گزارش مورد نظر به هیچ متنی به عنوان حدیث برساخته اشاره نشده است و تنها موضوعِ حدیث دروغین به اجمال مشخص شده است.
از سوی دیگر، عمر فلاته در مستندسازی متون مورد نظر گرفتار نوعی تناقض شده، به منابعی اعتماد کرده است که خود آنها را ضعیف قلمداد کرده بود؛ چه، او به کتاب الموضوعات ابن جوزی استناد کرده است که خود در نقد دیدگاه دوم آن را نشانه ضعف و جعلِ گزارش شمرده بود.۲
همچنین، وی بر خلاف روش خود در نقد گزارشهای پیشین، به ارزیابی اسناد مستندات خویش نپرداخته و از توثیق و تضعیف راویان آنها خودداری کرده است؛ در حالی که با مطالعه کتب رجالی اهل سنت میتوان دریافت که متون مورد استناد عمر فلاته از ضعف سندی رنج میبرد و چهره برخی از راویان آنها مخدوش است؛ به عنوان نمونه، ابو العیناء محمد بن قاسم و محمد بن معلی رازی از راویانی هستند که در طریق ابن جوزی واقع شده و توسط رجالیان اهل سنت جرح شدهاند؛ چنان که ذهبی، ابو العیناء را «لیس بقوی» خوانده۳ و عقیلی، در باره ابن معلی تعبیر «لم یکن صاحب حدیث» را به کار برده است.۴
پیآمدهای نظریه عمر فلاته
با مطالعه و ارزیابی روشی و مبنایی دیدگاه عمر فلاته چنین به دست میآید که نظریه آغاز پیدایش احادیث موضوع، دارای دو پی‌آمد و نتیجه بوده است: اول، تأکید و تحکیم نظریه عدالت صحابه و دوم، اتهام جعل حدیث به شیعه است که در ادامه به بررسی و تبیین آن میپردازیم:
1.. طرفه آن که فلاته خود به این نکته تفطن داشته است، اما آن گونه که نسبت به مستندات رقبای خود دقت و حساسیت روا میداشت عمل نکرده، به راحتی از آن گذر کرده است: «فهذه الاخبار کلها صرحت بان المختار الثقفی قد حاول أن یحمل بعض الناس علی الوضع و الکذب فی حدیث رسول الله صلی الله علیه و آله الا أن الروایات _ و ان أفادت بأنه لم یجبه أحد علی طلبه _ یمکن اعتبارها بدایة الوضع فی الحدیث حیث اتجه التفکیر فی ذالک» (همان، ص۲۱۴).
2.. «و بعد إمعان النظر فی هذه الروایة [أی روایة ابی ثور الفهمی] ظهر لی أن بها هنات تستوجب ردها و عدم قبولها... [أولها] أن هذه الروایة اثبتها ابن الجوزی فی موضوعاته لبیان کذبها و آنها مما وضع فی مثالب الخلیفة عثمان» (همان، ص۱۸۹).
3.. ر.ک: سیر اعلام النبلاء، ج۱۳، ص۳۰۸.
4.. ر.ک: الضعفاء الکبیر، ج۴، ص۱۴۴.
