35 ـ اخلاق كسب و كار

1

پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله:

۰.اِنَّ اللّه‏َ يُحِبُّ الْعَبدَ اَنْ يَكُونَ سَهْلَ الْبَيْعِ وَ سَهْلَ الشِّراءِ وَ سَهْلَ القَضاءِ وَ سَهْلَ الاِقْتِضاءِ؛^۱

۰.خداوند بنده‏اى را كه در خريد و فروش و قضاوت و پذيرش قضاوت آسان گير باشد دوست دارد.

2

امام على عليه‏السلام:

۰.اِنَّ اللّه‏َ عزَّوَجَلَّ يُحِبُّ المُحْتَرِفَ الاَْمينَ؛^۲

۰.خداوند انسان شاغل امين را دوست دارد.

3

امام صادق عليه‏السلام:

۰.إذا أرادَ أَحَدُكُمْ أَنْ يُسْتَجابَ لَهُ فَلْيُطَيِّبْ كَسْبَهُ وَلْيَخْرُجْ مِنْ مَظالِمِ النّاسِ، وَ إِنَّ اللّه‏َ لا يَرْفَعُ إِلَيْهِ دُعاء عَبْدٍ وَ فى بَطْنِهِ حَرامٌ أَوْ عِنْدَهُ مَظْلَمَةٌ لأِحَدٍ مِنْ خَلْقِهِ؛^۳

۰.هر كس بخواهد دعايش مستجاب شود، بايد كسب خود را حلال كند و حق مردم را بپردازد. دعاى هيچ بنده‏اى كه مال حرام در شكمش باشد يا حق كسى بر گردنش باشد، به درگاه خدا بالا نمى‏رود.

4

پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله:

۰.إِذا كَثُرَ الزِّنا بَعْدى كَثُرَ مَوْتُ الْفُجْأَةِ وَإِذا طُفِّفَ الْمِكْيالُ اَخَذَهُمُ اللّه‏ُ بِالسِّنينَ وَالنَّقْصِ وَإذا مَنَعُوا الزَّكاةَ مُنِعَتِ الأْرْضُ بَرَكاتِها مِنَ الزَّرْعِ وَالثِّمارِ وَالْمَعادِنِ وَإِذا جاروا فِى الْحُكْمِ تَعاوَنوا عَلَى الظُّلْمِ وَالْعُدْوانِ وَإِذا نَقَضُوا الْعُهودَ سَلَّطَ اللّه‏ُعَلَيْهِمْ عَدُوَّهُمْ... ؛^۴

۰.چون پس از من زنا زياد شود، مرگ ناگهانى زياد مى‏شود و چون كم فروشى كنند، خداوند آنان را به قحطى و كمبود مبتلا مى‏گرداند و چون زكات ندهند، زمين بركات خود مانند غلات و ميوه‏ها و معادن را از آنان دريغ مى‏دارد و چون در قضاوت ستم نمايند، بر ظلم و تجاوز يكديگر را يارى كنند و چون عهد و پيمان‏ها را بشكنند، خداوند دشمنشان را بر آنان مسلّط كند....

5

امام على عليه‏السلام:

۰.مَنْ تَحَرَّى الصِّدْقَ خَفَّتْ عَلَيهِ المُؤُنُ؛^۵

۰.هر كس صداقت و راستگويى پيشه كند، بار زندگى براى او سبك مى‏شود.

6

پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله:

۰.لا تَنْظُروا اِلى كَثْرَةِ صَلاتِهِم وَ صَوْمِهِم وَ كَثْرَةِ الحَجِّ وَالْمَعروفِ وَ طَنْطَنَتِهِم بِاللَّيْلِ، وَلكِنِ انْظُرُوا اِلى صِدْقِ الحَديثِ وَ اَداءِ الاَمانَةِ؛^۶

۰.به زيادى نماز و روزه و حج و نيكى و وِرد و ذكر شبانه مردم نگاه نكنيد، بلكه به راستگويى و امانتدارى آنان توجه نماييد.

7

پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله:

۰.اَ لْعِبادَةُ عَشْرَةُ اَجْزاءٍ تِسْعَةُ اَجْزاءٍ فى طَلَبِ الْحَلالِ؛^۷

۰.عبادت ده جزء دارد، كه نُه جزء آن، طلب روزى حلال است.

8

امام على عليه‏السلام:

۰.مَعاشِرَ النّاسِ، اَلفِقْهَ ثُمَّ الْمَتْجَرَ، وَاللّه‏ِ لِلرِّبا فى هذِهِ الاُْمَّةِ أخْفى مِنْ دَبيبِ النَّمْلِ عَلَى الصَّفا؛^۸

۰.اى مردم! ابتدا احكام را ياد بگيريد، سپس تجارت كنيد! به خدا قسم كه ربا در ميان اين امت ناپيداتر از حركت مورچه بر روى تخته سنگ است.

9

پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله:

۰.حوسِبَ رَجُلٌ مِمَّنْ كانَ قَبْلَكُمْ فَلَمْ يوجَدْ لَهُ مِنَ الْخَيْرِ شَىْ‏ءٌ إِلاّ أَنَّهُ كانَ رَجُلاً موسِرا وَكانَ يُخالِطُ النّاسَ وَكانَ يَأْمُرُ غِلْمانَهُ أَنْ يَتَجاوَزوا عَنِ الْمُعْسِرِ فَقالَ اللّه‏ُ عَزَّوَجَلَّ لِمَلائِكَتِهِ نَحْنُ أَحَقُّ بِذلِكَ مِنْهُ تَجاوَزوا عَنْهُ؛^۹

۰.يكى از گذشتگان را به حساب كشيدند و كار نيكى نداشت جز آن‏كه مرد توانگرى بود و با مردم داد و ستد داشت و به غلامان خود مى‏گفت از مطالبه واماندگان درگذريد خداوند به فرشتگان گفت: ما به گذشت از او سزاوارتريم، از او درگذريد.

10

پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله:

۰.اَلْبَيِّعانِ بِالخيارِ ما لَمْ يَتَفَرَّقا ـ او قال: حَتّى يَتَفَرَّقا ـ فَاِنْ صَدَقا وَ بَيَّنا بورِكَ لَهُما فى بَيْعِهِما وَ اِنْ كَتَما وَ كَذِبا مُحِقَت بَرَكَةُ بَيْعِهِما؛^۱۰

۰.خريدار و فروشنده، تا از يكديگر جدا نشده‏اند، اختيار [فسخ معامله را]دارند. اگر راست بگويند و [عيب را]آشكار بگويند، داد و ستد براى هر دو، بركت خواهد داشت، و اگر [عيب را]بپوشانند و دروغ بگويند بركت دادوستدشان خواهد رفت.