45 ـ اعتدال

1

امام على عليه‏السلام:

۰.اَلْمُتَّقونَ فيها (فِى الدُّنيا) هُمْ اَهْلُ الْفَضائِلِ مَنْطِقُهُمُ الصَّوابُ وَ مَلْبَسُهُمُ الاِقْتِصادُ وَ مَشْيُهُمُ التَّواضُعُ؛^۱

۰.تقواپيشگان، در دنيا اهل فضايلند، گفتارشان راست و درست، روششان ميانه‏روى و رفتارشان متواضعانه است.

2

امام صادق عليه‏السلام:

۰.اِجْتَهَدْتُ فِى الْعِبادَةِ وَ اَ نَا شابٌّ، فَقالَ لى اَبى: يا بُنَىَّ دونَ ما اَراكَ تَصْنَعُ، فَاِنَّ اللّه‏َ عَزَّوَجَلَّ اِذا اَحَبَّ عَبْداً رَضىَ عَنْهُ بِالْيَسيرِ ؛^۲

۰.در جوانى زياد عبادت مى‏كردم. پدرم به من فرمود: فرزندم! كمتر عبادت كن، زيرا خداوند عزوجل، اگر بنده‏اى را دوست بدارد، با عبادت كم هم از او خشنود مى‏گردد.

3

پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله:

۰.مَنِ اقْتَصَدَ اَغْناهُ اللّه‏ُ وَ مَنْ بَذَّرَ اَفْقَرَهُ اللّه‏ُ وَ مَنْ تَواضَعَ رَفَعَهُ اللّه‏ُ وَ مَنْ تَجَبَّرَ قَصَمَهُ اللّه‏ُ؛^۳

۰.هر كس ميانه‏روى كند، خداوند بى‏نيازش سازد و هر كس ريخت و پاش نمايد، خداوند نادارش كند، هر كس فروتنى پيشه كند، خداوند بلندش نمايد و هر كس بزرگى كند، خداوند خُردش نمايد.

4

امام على عليه‏السلام:

۰.لن يَهلِكَ مَنِ اقتَصَدَ ؛^۴

۰.هرگز ميانه‏رو هلاك نمى‏شود.

5

امام على عليه‏السلام:

۰.لَنْ يَفُوتَكَ مَا قُسِمَ لَكَ فَأَجْمِلْ فِي الطَّلَبِ؛^۵

۰.هرگز آنچه برايت مقدر شده از دستت نمى‏رود، پس در طلب روزى اعتدال پيشه كن.

6

امام على عليه‏السلام:

۰.لَنْ تُدْرِكَ مَا زُوِيَ عَنْكَ فَأَجْمِلْ فِي الْمُكْتَسَبِ؛^۶

۰.هرگز آنچه از دستت رفته باز نخواهى يافت، در كسب، اعتدال پيشه كن.

7

امام باقر عليه‏السلام:

۰.وَ أَمَّا حَقُّ بَطْنِكَ فَأَنْ لَا تَجْعَلَهُ وِعَاءً لِقَلِيلٍ مِنَ الْحَرَامِ وَ لَا لِكَثِيرٍ وَ أَنْ تَقْتَصِدَ لَهُ فِي الْحَلَالِ وَ لَا تُخْرِجَهُ مِنْ حَدِّ التَّقْوِيَةِ إِلَى حَدِّ التَّهْوِينِ وَ ذَهَابِ الْمُرُوَّةِ وَ ضَبْطُهُ إِذَا هَمَّ بِالْجُوعِ وَ الظَّمَإِ؛^۷

۰.و امّا حقّ شكمت اين است كه آن را ظرف كم و بيش از حرام نسازى و از حلال هم به اندازه‏اش دهى و از حدّ نيروبخشى به مرز شكمخوارگى و فقدان مردانگيش نكشانى و هر گاه گرفتار گرسنگى و تشنگى شد آن را نگهدارى زيرا پرخورى پرخواره را به تخامه شدن كشاند كه تنبلى افزا و مايه بازماندن و دور شدن از هر كار خير و كريمانه است، و نوشيدنى كه نوشنده را به مستى رساند مايه خوارى و نادان سازى و از بين برنده مردانگى است.

8

امام على عليه‏السلام:

۰.ثَلاَثٌ مُنجيات: خَشْيَةِ اللَّهِ فِي السّرِ و العلانيّة وَ الْقَصْدُ فِي الْفَقْرِ وَ الْغِنَى، وَ العدل فى الغضب و الرضا؛^۸

۰.عدالت در هنگام خشم و خشنودى، ترس از خدا در پنهان و آشكار، و ميانه روى در فقر و ثروت، نجات بخش‏اند.

9

پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله:

۰.إذا أرادَ اللّه‏ُ بأهلِ بَيْتٍ خَيرا فَقّهَهُم في الدِّينِ، ووقَّرَ صَغيرُهُم كبيرَهُم، ورزَقَهُمُ الرِّفقَ في مَعيشَتِهِم، والقَصْدَ في نَفَقاتِهِم، وبَصّرَهُم عُيوبَهُم فيَتُوبوا مِنها، و إذا أرادَ بِهم غيرَ ذلكَ تَرَكهُم هَمَلاً ؛^۹

۰.هرگاه خداوند خوبى خانواده‏اى را بخواهد آنان را در دين فقيه وآگاه كند، كوچك آنان بزرگشان را گرامى و محترم شمارد، در معيشتشان ملايمت و مدارا و در هزينه‏هايشان ميانه روى روزيشان كند، به عيب‏هايشان بينا گرداند و در نتيجه از آنها دست بكشند و توبه كنند؛ و اگر براى خانواده‏اى خوبى نخواهد آنان را به حال خود رها كند.

10

پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله:

۰.أكبرُ أُمَّتي الَّذين لَمْ يُعْطَوا فَيَبْطَرُوا و لَمْ يُقْتَرْ عَلَيهِم فَيَسْأَلوا؛^۱۰

۰.بزرگترين افراد امت من آنها هستند كه نه چندان توانگرند كه خود را گم كنند و نه چندان فقيرند كه دست بسؤال گشايند.