55 ـ آبادانى

1

پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله:

۰.صِلَةُ الرَّحِمِ وَ حُسْنُ الْخُلْقِ وَ حُسْنُ الْجَوارِ يَعْمُرانِ الدّيارَ وَ يَزيدانَ فِى الاَْعْمارِ؛^۱

۰.صله رحم، خوش اخلاقى و خوش همسايگى، شهرها را آباد و عمرها را زياد مى‏كند.

2

امام على عليه‏السلام:

۰.في كِتابِهِ لِلأَشتَرِ النَّخَعِيِّ لَمّا وَلاّهُ مِصرَ: هذا ما أمَرَ بِهِ عَبدُ اللّهِ عَلِيٌّ أميرُ المُؤمِنينَ، مالِكَ بنَ الحارِثِ الأَشتَرَ في عَهدِهِ إلَيهِ حينَ وَلاّهُ مِصرَ: جِبايَةَ خَراجِها، وجِهادَ عَدُوِّها، وَاستِصلاحَ أهلِها، وعِمارَةَ بِلادِها....^۲

۰.وَليَكُن نَظَرُكَ في عِمارَةِ الأَرضِ أبلَغَ مِن نَظَرِكَ فِي استِجلابِ الخَراجِ؛ لِأَنَّ ذلِكَ لا يُدرَكُ إلاّ بِالعِمارَةِ، ومَن طَلَبَ الخَراجَ بِغَيرِ عِمارَةٍ أخرَبَ البِلادَ، وأهلَكَ العِبادَ؛

۰.برگرفته نامه‏اش به]مالك] اشتر نخعى، آن گاه كه به ولايت مصرش گماشت: اين، فرمانى است كه بنده خدا على، اميرالمؤمنين، در پيمان خود، به مالك بن حارث اشتر ابلاغ كرد، در زمانى كه او را به ولايت مصر گماشت تا مالياتش را گرد آورَد و با دشمنش جهاد كند و كار مردمش را به سامان آورَد و شهرهايش را آباد سازد... بايد بيش از آن كه درباره گردآورى ماليات مى‏انديشى، در فكر آبادىِ زمين باشى؛ زيرا ماليات جز از طريق آبادى زمين به دست نيايد؛ و هر كس بدون آباد كردن زمين ماليات طلب كند، شهرها را ويران و بندگان را هلاك سازد.

3

امام سجاد عليه‏السلام:

۰.اللَّهُمَّ... اُرْزُقْنَا مِنْ بَرَكاتِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ، إِنَّكَ عَلى كُلِّ شَيءٍ قَديرٌ؛^۳

۰.خداوندا! از بركات آسمان‏ها و زمين روزى ما ساز، كه تو بر هر چيز توانايى.

4

پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله:

۰.سَبعَةُ أسبابٍ يُكتَبُ لِلعَبدِ ثَوابُها بَعدَ وَفاتِهِ: رَجُلٌ غَرَسَ نَخلاً، أو حَفَرَ بِئرا، أو أجرى نَهرا، أو بَنى مَسجِدا، أو كَتَبَ مُصحَفا، أو وَرَّثَ عِلما، أو خَلَّفَ وَلَدا صالِحا يَستَغفِرُ لَهُ بَعدَ وَفاتِهِ ؛^۴

۰.هفت چيز است كه بعد از مرگِ آدمى، ثواب آنها برايش نوشته مى‏شود: مردى كه درخت خرمايى بكارد، يا چاه آبى حفر كند، يا نهرى جارى سازد، يا مسجدى بسازد، يا كتابى بنويسد، يا دانشى از خود به ارث گذارد، يا فرزند شايسته‏اى بر جاى نهد كه بعد از مرگش براى او از خدا آمرزش بخواهد.

5

پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله:

۰.ثَلاثٌ مَن فَعَلَهُنَّ ثِقَةً بِاللّهِ وَاحتِسابا، كانَ حَقّا عَلَى اللّهِ أن يُعينَهُ وأن يُبارِكَ لَهُ: مَن سَعى في فَكاكِ رَقَبَتِهِ...، ومَن تَزَوَّجَ ثِقَةً بِاللّهِ وَاحتِسابا كانَ حَقّا عَلَى اللّهِ أن يُعينَهُ وأن يُبارِكَ لَهُ، ومَن أحيا أرضا مَيتَةً؛^۵

۰.سه كار است كه هر كس آنها را با اعتماد به خدا و براى خدا انجام دهد، بر خداوند است كه او را كمك كند و به او بركت دهد: بنده‏اى كه براى آزادى‏اش كار كند... ؛ و كسى كه با اعتماد به خدا و به خاطر او ازدواج كند، بر خداوند است كه او را كمك كند و به او بركت دهد؛ و كسى كه زمينِ مُرده‏اى را زنده سازد.

6

الكافى از زراره:

۰.سَمِعتُ أبا عَبدِ اللّهِ عليه‏السلام يَقولُ: ما يُخَلِّفُ الرَّجُلُ شَيئا أشَدَّ عَلَيهِ مِنَ المالِ الصّامِتِ. قُلتُ: كَيفَ يَصنَعُ بِهِ؟ قالَ: يَجعَلُهُ فِي الحائِطِ ـ يَعني فِي البُستانِ أوِ الدّارِ ـ ؛^۶

۰.از امام صادق عليه‏السلام شنيدم كه فرمود: «در آن چه انسان از خود به جا مى‏گذارد، هيچ چيز به اندازه مال خاموش [طلا و نقره] به زيان او نيست». گفتم: «با آن چه كند؟» فرمود: «آن را در باغ هزينه كند.

7

امام على عليه‏السلام:

۰.أمّا ما جاءَ فِي القُرآنِ مِن ذِكرِ مَعايِشِ الخَلقِ وأسبابِها فَقَد أعلَمَنا سُبحانَهُ ذلِكَ مِن خَمسَةِ أوجُهٍ: وَجهِ الإِشارَةِ، ووَجهِ العِمارَةِ، ووَجهِ الإِجارَةِ، ووَجهِ التِّجارَةِ، ووَجهِ الصَّدَقاتِ... وأمّا وَجهُ العِمارَةِ فَقَولُهُ: «هُوَ أَنشَأَكُم مِّنَ الْأَرْضِ وَ اسْتَعْمَرَكُمْ فِيهَا»؛ فَأَعلَمَنا سُبحانَهُ أنَّهُ قَد أمَرَهُم بِالعِمارَةِ؛ لِيَكونَ ذلِكَ سَبَبا لِمَعايِشِهِم بِما يَخرُجُ مِنَ الأَرضِ مِنَ الحَبِّ وَالثَّمَراتِ وما شاكَلَ ذلِكَ مِمّا جَعَلَهُ اللّهُ تَعالى مَعايِشَ لِلخَلقِ؛^۷

۰.امّا آنچه در قرآن، در پيرامون معيشت مردم و سبب‏هاى آن آمده، خداوند سبحان از پنج نظرگاه ما را بدان‏ها آگاه فرموده است: اشاره [به اين نعمت ها] آبادگرىِ [زمين] به خدمت گرفتن، بازرگانى، و پرداختِ صدقات... و امّا نظرگاه آبادگرى؛ خداوند فرموده است: «او شما را از زمين آفريد و شما را به آبادانىِ آن واداشت». خداى ما را آگاه فرموده كه مردم را به آبادسازى زمين امر كرده تا زمينه‏ساز معيشت آنان باشد از رهگذرِ توليد غلاّت و ميوه‏ها و ديگر رُستنى‏هاى زمين كه خداوند تعالى آنها را مايه معيشت مردم قرار داده است.

8

امام على عليه‏السلام:

۰.شَرُّ البِلادِ بَلَدٌ لا أمنَ فيهِ ولا خِصبَ؛^۸

۰.بدترين سرزمين، آن است كه نه امنيّت دارد و نه آبادانى.

9

امام على عليه‏السلام:

۰.فَضيلَةُ السُّلطانِ عِمارَةُ البُلدانِ؛^۹

۰.فضيلت حاكم بدان است كه سرزمين‏ها را آباد كند.

10

امام صادق عليه‏السلام:

۰.ثَلاثَةُ أشياءَ يَحتاجُ النّاسُ طُرّا إلَيها: الأَمنُ، وَالعَدلُ، وَالخِصبُ؛^۱۰

۰.سه چيز است كه مردم يكسره بدان نيازمندند: امنيّت، عدالت، و آبادانى.