97 ـ بى‏تابى

1

امام صادق عليه‏السلام:

۰.قالَ لُقْمانُ لاِبْنِهِ: يا بُنَىَّ ايّاكَ وَ الضَّجَرَ وَ سوءَ الْخُلْقِ وَ قِلَّةَ الصَّبْرِ فَلا يَسْتَقيمُ عَلى هذِهِ الْخِصالِ صاحِبٌ وَ اَ لْزِمْ نَفْسَكَ التُّؤَدَةَ فى اُمورِكَ وَ صَبِّرْ عَلى مَؤوناتِ الاِْخْوانِ نَفْسَكَ وَ حَسِّنْ مَعَ جَميعِ النّاسِ خُلْقَكَ؛^۱

۰.لقمان به فرزندش فرمود: فرزندم! از بى‏حوصلگى و بد اخلاقى و بى‏تابى دورى كن كه هيچ دوستى تحمل اين خصلت‏ها را ندارد. در كارهايت آرام و بردبار، در تحمّل زحمات برادران صبور و با همه مردم خوش اخلاق باش.

2

امام على عليه‏السلام:

۰.إِنَّ الْمُؤْمِنَ... إذا أَصابَتْهُ شِدَّةٌ صَبَرَ... وَالْمُنافِقُ إِذا أصابَتْهُ شِدَّةٌ ضَغا؛^۲

۰.مؤمن در گرفتارى صبور است، و منافق در گرفتارى بى‏تاب.

3

پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله:

۰.اِنَّما اَهْلَكَ النّاسَ الْعَجَلَةْ وَ لَوْ اَنَّ النّاسَ تَثَبَّتوا لَمْ يَهْلِكْ اَحَدٌ؛^۳

۰.مردم را، در حقيقت، شتابزدگى به هلاكت انداخته است، اگر مردم، از شتابزدگى به‏دور بودند، هيچ كس هلاك نمى‏شد.

4

پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله:

۰.كَفى بِالمَرءِ في دِينِهِ فِتنَةً أن يَكثُرَ خَطَؤهُ، ويَنقُصَ عَمَلُهُ، وتَقِلَّ حَقيقَتُهُ، جِيفَةٌ باللَّيلِ، بَطّالٌ بِالنَّهارِ، كَسولٌ هَلوعٌ رَتُوعٌ ؛^۴

۰.براى دين انسان همين فتنه بس كه خطايش بسيار باشد و عملش كاستى پذيرد و حقيقتش اندك باشد. مردارِ شب باشد و بيكاره روز؛ تنبل و بى‏حوصله و تن‏پرور باشد.

5

پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله:

۰.إنَّ الجَزَعَ عَلَى المُصيبَةِ أن يَعمَلَ شَيئا لَم يَكُن يَعمَلُهُ أو يَترُكَ شَيئا كانَ يَعمَلُهُ؛^۵

۰.بى تابى در مصيبت آن است كه انسان كارى بكند كه نمى‏كرد و يا كارى را ترك كند كه مى‏كرد.

6

امام على عليه‏السلام:

۰.في صفةِ أعجَبِ ما فِي الإنسانِ وهُو القَلبُ ـ: إن أفادَ مالاً أطغاهُ الغِنى، وإن أصابَتهُ مُصيبَةٌ فَضَحَهُ الجَزَعُ ؛^۶

۰.در وصف شگفت‏ترين عضو انسان؛ يعنى دل ـ فرمود: اگر به ثروتى برسد، توانگرى او را ياغى مى‏كند و اگر مصيبتى بدو رسد، بيتابى رسوايش مى‏گرداند.

7

امام على عليه‏السلام:

۰.الصَّبْرُ يُنَاضِلُ الْحَدَثَانَ و الْجَزَعُ مِنْ أَعْوَانِ الزَّمَانِ؛^۷

۰.بى‏تابى در فرسودن انسان، همدست حوادث روزگار است، در حالى كه صبر، سپرى در برابر آنهاست.

8

امام على عليه‏السلام:

۰.الْجَزَعُ عِنْدَ المُصيبَةِ أشَدُّ مِن المُصيبَةِ؛^۸

۰.بى‏تابى كردن در مصيبت و گرفتارى، سخت‏تر از خود مصيبت است.

9

امام على عليه‏السلام:

۰.لاَ تَجْزَعُوا مِنْ قَلِيلِ مَا أَكْرَهَكُمْ فَيُوقِعَكُمْ ذَلِكَ فِي كَثِيرٍ مِمَّا تَكْرَهُونَ؛^۹

۰.بى تابى نكنيد دربرابر گرفتارى‏هاىِ كوچك، چرا كه اين كار گرفتارى شما را بزرگ‏تر مى‏كند.

10

امام على عليه‏السلام:

۰.قَالَ عليه‏السلام لِلْأَشْعَثِ يُعَزِّيهِ بِأَخِيهِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ إِنْ جَزِعْتَ فَحَقَّ عَبْدِ الرَّحْمَنِ وَفَيْتَ وَ إِنْ صَبَرْتَ فَحَقَّ اللَّهِ أَدَّيْتَ عَلَى أَنَّكَ إِنْ صَبَرْتَ جَرَى عَلَيْكَ الْقَضَاءُ وَ أَنْتَ مَحْمُودٌ وَ إِنْ جَزِعْتَ جَرَى عَلَيْكَ الْقَضَاءُ وَ أَنْتَ مَذْمُومٌ؛^۱۰

۰.به اشعث در تسليت بر (مرگ) برادرش عبد الرحمن، فرمود: اگر بيتابى كنى حقّ عبد الرحمن است كه ادا كرده‏اى و اگر بشكيبى حقّ خداست كه بجاى آورده‏اى، با اين (تفاوت) كه اگر بشكيبى قضا بر تو گذشته و تو ستوده‏اى و اگر بيتابى كنى (همان) قضا بر تو رانده شده و تو نكوهيده‏اى.