معناشناسی حفظ قرآن در روایات - صفحه 156

3-3. موارد فراوانی در قرآن کریم که حفظ به اشیای بیرونی تعلق گرفته‌اند؛ مانند:


وَسِعَ کُرْسِیُّهُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ لا یَؤُدُهُ حِفْظُهُما وَ هُوَ الْعَلِیُّ الْعَظیمُ.۱

چیزی که در این گروه، متغیر است، متعلق حفظ و آن چیزی است که عمل حفظ در مقابل آن انجام می‌شود. متعلق حفظ در این آیات عبارت‌اند از: آسمان و زمین،۲ اعمال،۳ جان انسان‌ها،۴ کتاب الهی،۵ جن‌ها،۶ فروج،۷ لوح۸ و داریی‌های زمین.۹ آن چیزی هم که عمل حفظ در مقابل آن انجام می‌شود و از قراین متصل فهمیده می‌شود، در هر مورد متناسب متعلق حفظ است؛ برای نمونه، وقتی حفظ به فروج تعلق پیدا می‌کند، منظور مراقبت و نگهداری قوه شهویه در برابر هر چیزی است که خداوند برایش حرام کرده است.۱۰ و وقتی به کتاب الهی تعلق می‌یابد، مراد، مراقبت از آن در برابر هر گونه دگرگونی و تحریف است.۱۱

3-4. روایاتی که حفظ به همراه وصیت به کار رفته است و در آنها قراینی وجود دارد که منظور از حفظ، درک صحیح و تلاش برای عمل کردن به آن توصیه است؛ مانند این روایت که در آن امام صادق_ علیه السلام _ وصیت رسول خدا _ صلی الله علیه و آله _ به امام علی_ علیه السلام _ را این گونه نقل می‌کند:


یَا عَلِیُّ! أُوصِیکَ بِوَصِیَّةٍ فَاحْفَظْهَا عَنِّی، فَقَالَ لَهُ عَلِیٌّ: یَا رَسُولَ اللهِ! أَوْصِ، فَکَانَ فِی وَصِیَّتِهِ أَنْ قَالَ: إِنَّ الْیَقِینَ أَنْ لَا تَرْضی أَحَداً بِسَخَطِ اللهِ وَ... یَا عَلِیُّ! إِنَّکَ لَا تَزَالُ بِخَیْرٍ مَا حَفِظْتَ وَصِیَّتِی؛‏۱۲

1.. سوره بقره، آیه ۲۵۵.

2.. مانند: وَسِعَ كُرْسِیُّهُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ لا یَؤُدُهُ حِفْظُهُما(سوره بقره، آیه ۲۵۵)؛ وَ جَعَلْنَا السَّماءَ سَقْفاً مَحْفُوظاً (سوره انبیاء، آیه ۳۲).

3.. مانند: إِنَّ عَلَیْكُمْ لَحافِظینَ (سوره انفطار، آیه ۱۰)؛ اللهُ حَفیظٌ عَلَیْهِمْ وَ ما أَنْتَ عَلَیْهِمْ بِوَكیلٍ (سوره شوری، آیه ۶).

4.. مانند: فَأَرْسِلْ مَعَنا أَخانا نَكْتَلْ وَ إِنَّا لَهُ لَحافِظُونَ (سوره یوسف، آیه ۶۳)؛ وَ هُوَ الْقاهِرُ فَوْقَ عِبادِهِ وَ یُرْسِلُ عَلَیْكُمْ حَفَظَةً حَتی إِذا جاءَ أَحَدَكُمُ الْمَوْتُ (سوره انعام، آیه ۶۱).

5.. مانند: إِنَّا أَنْزَلْنَا التَّوْراةَ فیها هُدىً وَ نُورٌ یَحْكُمُ بِهَا النَّبِیُّونَ الَّذینَ أَسْلَمُوا لِلَّذینَ هادُوا وَ الرَّبَّانِیُّونَ وَ الْأَحْبارُ بِمَا اسْتُحْفِظُوا مِنْ كِتابِ الله (سوره مائده، آیه ۴۴)؛ إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَ إِنَّا لَهُ لَحافِظُونَ (سوره حجر، آیه ۹).

6. وَ مِنَ الشَّیاطینِ مَنْ یَغُوصُونَ لَهُ وَ یَعْمَلُونَ عَمَلاً دُونَ ذلِكَ وَ كُنَّا لَهُمْ حافِظینَ (سوره انبیاء، آیه ۸۲).

7.. مانند: وَ الَّذینَ هُمْ لِفُرُوجِهِمْ حافِظُونَ (سوره مؤمنون، آیه ۵)؛ قُلْ لِلْمُؤْمِنینَ یَغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ وَ یَحْفَظُوا فُرُوجَهُم (سوره نور، آیه ۳۰).

8. فی‏ لَوْحٍ مَحْفُوظٍ (سوره بروج، آیه ۲۲).

9. قالَ اجْعَلْنی‏ عَلی‏ خَزائِنِ الْأَرْضِ إِنِّی حَفیظٌ عَلیمٌ (سوره یوسف، آیه ۵۵).

10.. المیزان، ج۱۶، ص۳۱۴.

11.. همان، ج۱۲، ص۱۰۱.

12.. المحاسن، ج۱، ص۱۶، ح۴۷.

صفحه از 167