دارد؛ مانند:
عَنْ سَمَاعَةَ بْنِ مِهْرَانَ قَالَ: کُنْتُ عِنْدَ أَبِی عَبْدِ اللهِ _ علیه السلام _ ... فَجَری ذِکْرُ الْعَقْلِ وَ الْجَهْلِ، فَقَالَ _ علیه السلام _ ... فَکَانَ مِمَّا أَعْطَی اللهُ الْعَقْلَ مِنَ الْخَمْسَةِ وَ السَّبْعِینَ الْجُنْدَ ... الْحِفْظُ وَ ضِدَّهُ النِّسْیَان؛۱
سماعه نقل می‌کند: در محضر امام صادق _ علیه السلام _ بودیم ... سخن از عقل و جهل به میان آمد. امام _ علیه السلام _ فرمود: ... یکی از هفتاد و پنج سپاهی که خداوند به عقل عطا کرد ... حفظ است که در مقابل آن نسیان قرار دارد.
مشکلی که در این گونه از روایات برای معنای حفظ وجود دارد، قرار گرفتن این واژه در برابر واژه نسیان است؛ زیرا نسیان دارای دو معناست: یکی فراموشی ذهنی و دیگری ترک عملی.۲ این امر سبب می‌شود تا حفظ در این روایات در مظان رویارویی با هر دو معنا قرار بگیرد؛ بی آن که قرینه‌ای معنا را به یک سو انصراف دهد.
4-2. روایاتی که ناظر به تمام مراتب و یا انواع مراقبت و نگهداری است؛ مانند این روایت که امام صادق _ علیه السلام _ فرمود:
مَنْ حَفِظَ مِنْ أَحَادِیثِنَا أَرْبَعِینَ حَدِیثاً، بَعَثَهُ اللهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ عَالِماً فَقِیهاً؛۳
هر کس چهل حدیث از احادیث ما را حفظ کند، خداوند در روز قیامت او را عالمی فقیه مبعوث می‌گرداند.
مرحوم مجلسی، پس از نقل روایاتی هم مضمون با این روایت،۴ در قسمت بیان، ابتدا اقوال گوناگون در معنای حفظ را آورده، آن‌گاه می‌نویسد:
و الحق أن للحفظ مراتب یختلف الثواب بحسبها: فأحدها حفظ لفظها سواء کان فی الخاطر، أو فی الدفاتر، و تصحیح لفظها، و استجازتها، و إجازتها، و روایتها، و ثانیها حفظ معانیها، و التفکر فی دقائقها، و استنباط الحکم و المعارف منها، و ثالثها حفظها بالعمل بها، و الاعتناء بشأنها، و الاتعاظ بمودعها؛۵
1.. المحاسن، ج۱، ص۱۹۶، ح۲۲؛ الکافی، ج۱، ص۲۰، ح۱۴؛ نیز همان، ص۶۲، ح۱.
2.. نسی: أصلان صحیحان: یدلّ أحدهما علی إغفال الشیء، و الثانی علی ترك شیء. مقاییس اللغة، ذیل واژه «نسی».
3.. الکافی، ج۱، ص۴۹، ح۷.
4.. بحار الانوار، ج۲، ص۱۵۳، باب من حفظ أربعین حدیثا.
5.. همان، ص۱۵۶ - ۱۵۸.
