113
درسنامه فهم حديث

درس هشتم : اسباب ورود حديث (1)

اهداف درس

هدف از ارائه مطالب اين درس آن است که فراگيرنده:
مفهوم و اهميت اسباب ورود حديث را بشناسد؛
با برخي از اسباب ورود حديث آشنا شود؛
شيوه دست‌يابي به اسباب ورود حديث را بداند؛
از کاربرد اسباب ورود در حلّ برخي مشکل آگاهي يابد.

مفهوم و اهميت اسباب ورود حديث

همان‌گونه که آشنايي با شأن نزول آيات شريف قرآن، ما را در فهم درست مقصود آيه ياري مي دهد، يافتن سبب ورود حديث نيز ما را به مقصود گوينده حديث رهنمون مي سازد.
سبب ورود حديث، يعني زمينه اي که موجب گشته است تا معصوم سخن بگويد و حکمي را بيان و مسئله اي را طرح يا ردّ و انکار کند و يا حتي کاري را انجام دهد.
به ديگر سخن، متن حديث يک مجموعه بسته و مستقل از هرگونه وابستگي به بيرون نيست. حديث نيز مانند ديگر اسناد تاريخي و برجامانده، بخشي از يک فضاي


درسنامه فهم حديث
112

احاديث شيعه شايع است.
o احتمال وجود قرينه ها موجب مي شود که به فهم اوليه خود از حديث اعتماد نکنيم و پس از کاوش و فحص از قرينه‌هايي مانند مخصِّصها، مقيدها و ناسخها به فهم خود از حديث اعتبار بخشيم.
o قرينه ها چند گونه و قرينه هاي متّصل کلامي مطابق با تقسيم‌بندي سنّتي دو گونه اند: قرينه معينه و قرينه صارفه. هر دو گونه، واژه يا جمله اي هستند که در کنار همان سخن اول مي نشينند.
o قرينه معينه، برخي از معاني واژه هاي چند معنايي را کنار مي نهد و گاه آن را به يک معنا منحصر مي کند.
o قرينه صارفه، معناي اصلي کلمه را کنار مي نهد و مقصود اصلي گوينده را نمايان مي سازد.
o آيات، اشعار و مثلهاي به کار رفته در احاديث و نيز پرسش‌ راوي و تعليل معصوم، هر يک قرينه اي مهم براي فهم مقصود نهايي گوينده حديث است.

پرسش و پژوهش

1. وجود قرينه هاي منفصل چه وظيفه اي را بر دوش ما مي‌نهد؟
2. مفهوم تعليل و گونه هاي آن را بيان کنيد.
3. مثلهاي به كار رفته در نامه 28 نهج البلاغه را شرح دهيد.
4. تضمين نهفته در اين متن را تبيين كنيد: قال المأمون للرّضا عليه السلام: «ما الدليل علي خلافه جدَّك؟» قال عليه السلام: «أنفسنا»؛ فقال المأمون: «لولا نسائنا»؛ فقال الرّضا عليه السلام: «لولا ابنائنا»؛ فسكت المأمون.
5. برخي احاديث در باره عدّه طلاق را که دربردارنده حکمت آن هستند، بيابيد و با کمک استادان محترم، آنها را تحليل کنيد.
6. يک حديث بيابيد که سؤال راوي در فهم پاسخ امام و يا گستره آن مؤثر باشد.

  • نام منبع :
    درسنامه فهم حديث
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1389
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 377956
صفحه از 240
پرینت  ارسال به